Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Powód K. L. wniósł pozew przeciwko (...) z siedzibą w W. o zapłatę kwoty 40 588,00 złotych wraz odsetkami ustawowymi, a od dnia 1 stycznia 2016 r. odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od kwoty 38 803,00 złotych za okres od dnia 14 lutego 2014 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 1 785,00 złotych za okres od dnia 5 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty. Pozew zawierał również żądanie zwrotu kosztów procesu.

Uzasadniając swoje stanowisko powód wskazał, że w dniu 25 czerwca 2012 r. – w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej – nabył od autoryzowanego dealera samochód specjalny – bankowóz typu C marki V. (...). Powód podał, że zdecydował się na zakup, ponieważ pracownik sprzedawcy zasugerował mu, że w takim przypadku będzie mógł odliczyć kwotę podatku od towarów i usług zawartą w cenie pojazdu oraz podatek od towarów i usług zawarty w cenie paliwa. Przed podjęciem decyzji o zakupie pojazdu powód wskazał, że skonsultował możliwość odliczenia podatku od towarów i usług z R. O., prowadzącym (...) w K., który świadczył mu usługi prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz doradztwa podatkowego. Zdaniem powoda, R. O. miał potwierdzić, że w przypadku nabycia w ramach działalności gospodarczej wyżej opisanego samochodu dopuszczalne będzie odliczenie całej kwoty podatku od towarów i usług, zawartego w cenie pojazdu oraz paliwa. Po zakupie, R. O. miał dokonać odliczenia podatku od towarów i usług naliczonego przy sprzedaży pojazdu, a także odliczał podatek od towarów i usług wliczony w cenę paliwa. Taki stan rzecz trwał do października-listopada 2012 r. W dniu 13 maja 2013 r. Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w B. wszczął natomiast wobec powoda postępowanie podatkowe w sprawie prawidłowości rozliczenia podatku od towarów i usług za okres od kwietnia do września 2012 r. Powód twierdził, że postępowanie to zakończyło się wydaniem decyzji z dnia 5 listopada 2013 r., w której ustalono powodowi wysokość zobowiązań podatkowych w podatku od towarów i usług za te miesiące. U podstaw tego rozstrzygnięcia leżało przyjęcie przez organ podatkowy takiej wykładni przepisów prawa wykluczających możliwość powyższego odliczenia. Powód podał, że w dniu 6 lutego 2014 r., Dyrektor Izby Skarbowej w B. – po rozpatrzeniu jego odwołania -utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. Od decyzji tej powód złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w B., który oddalił ją wyrokiem z dnia 11 czerwca 2014 r. Po zapoznaniu się z uzasadnieniem tego wyroku oraz orzecznictwem sądowym, powód zrezygnował ze złożenia skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Powód twierdził, że zawiadomił pozwanego, u którego był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej R. O., że w przypadku niekorzystnego dla niego rozstrzygnięcia, będzie domagał się naprawienia szkody wyrządzonej przez nienależyte wykonanie zobowiązania. Pozwany odmówił jednak wypłaty odszkodowania powołując się na to, że ubezpieczenie, jakim objęty był R. O., dotyczyło wyłącznie odpowiedzialności cywilnej za usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych. Zdarzeniem wywołującym szkodę miała być czynność z zakresu doradztwa podatkowego w rozumieniu przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorców wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Powód kwestionował to stanowisko pozwanego, twierdząc przy tym, że zdarzeniem wyrządzającym szkodę było udzielenie błędnej porady z zakresu prawa podatkowego przez R. O., a w konsekwencji nieprawidłowe sporządzenie przez niego deklaracji podatkowych, w których bezpodstawnie pomniejszono należny podatek od towarów i usług. Zdaniem powoda, zdarzenia te nastąpiły w okresie od kwietnia do września 2012 r., a więc w czasie, kiedy R. O. miał zawartą z pozwanym umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów uprawnionych do wykonywania działalności usługowej w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych. Jako sumę gwarancyjną ubezpieczenia wskazano w polisie kwotę stanowiącą równowartość w złotych 15 000,00 euro, co – w ocenie powoda – miało oznaczać, że ubezpieczenie odnosiło się do wykonywania czynności z zakresu usług prowadzenia ksiąg rachunkowych i czynności doradztwa podatkowego. Dlatego powód jako bezpodstawne oceniał twierdzenie pozwanego, że umowa dotyczyła tylko usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Powód podkreślił, że umowa ta stanowiła kontynuację poprzedniej polisy, w której wprost wskazano, że dotyczy ona doradztwa podatkowego. Powód przedstawił wywód, z którego wynikało, że niezrozumiałym byłoby takie działanie R. O., który tylko w okresie wystąpienia szkody wykupiłby tylko ubezpieczenie od usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych z podwyższoną sumą gwarancyjną, a w innych latach ubezpieczał się w pełnym zakresie. Powód dodał, że na skutek błędnej porady ubezpieczonego poniósł szkodę majątkową w kwocie 38 308,00 złotych, którą był zobowiązany uiścić tytułem zaległości podatkowej wraz z odsetkami. Ponadto, powód został ukarany wyrokiem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 31 maja 2016 r. (sygn. akt IV K 304/16) karą grzywny w wysokości 1 600,00 złotych oraz kosztami postępowania w kwocie 185,00 złotych za popełnienie przestępstwa skarbowego określonego w art. 56 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. Ogółem szkoda miała zatem wynieść 40 588,00 złotych, której to kwoty powód domagał się w pozwie.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany potwierdził, że przeprowadził postępowanie likwidacyjne dotyczące szkody z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorców wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, zawartej z R. O.. Zdaniem pozwanego, R. O. nie był w dacie zawierania umowy – to jest w dniu 9 września 2011 r. – ani w okresie późniejszym doradcą podatkowym. Nie był zatem zobowiązany do zawierania umowy w zakresie doradztwa podatkowego w związku z wykonywanymi przez siebie czynnościami, o których była mowa w ówcześnie obowiązującej ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Pozwany utrzymywał, że umowa została zawarta pomiędzy nim a ubezpieczającym wyłącznie w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, albowiem ubezpieczający nie był doradcą podatkowym i nie mógł świadczyć czynności doradztwa podatkowego. Pozwany ustalił, że nie obejmował swoją ochroną ubezpieczeniową porad z zakresu prawa podatkowego, w związku z czym, odmówił powodowi wypłaty odszkodowania. Z ostrożności procesowej pozwany wskazał, że ubezpieczeniem nie objęto podatku od towarów i usług oraz grzywny i kosztów postępowania karnego.

W piśmie procesowym datowanym na dzień 19 kwietnia 2018 r. pełnomocnik powoda wyjaśnił, że źródłem szkody było udzielenie przez R. O. wadliwej porady odnośnie do możliwości odliczenia całości podatku od towarów i usług oraz wadliwe prowadzenie przez niego ewidencji podatku VAT oraz wadliwe sporządzenie deklaracji podatkowych. Powód kwestionował również tezę pozwanego, że umowa ubezpieczenia nie obejmowała czynności doradztwa podatkowego. Z ostrożności procesowej powód wskazał, że nawet gdyby uznać, że R. O. nie był uprawniony do dokonywania czynności doradztwa podatkowego, to szkoda wynikała nie tylko z błędnie udzielonej porady czy też wadliwej konsultacji w zakresie przepisów prawa podatkowego, ale także z nieprawidłowego prowadzenia ewidencji VAT oraz sporządzania deklaracji podatkowych.

W piśmie opatrzonym datą 17 kwietnia 2018 r. pełnomocnik pozwanego podtrzymał wniosek o oddalenie powództwa, odnosząc się przy tym do treści umowy zlecenia z dnia 15 września 2004 r., która jego zdaniem nie dotyczyła czynności doradztwa podatkowego.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3 617,00 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że R. O., prowadzący (...) w K., zawarł z pozwanym zakładem umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów uprawnionych do wykonywania działalności usługowej w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych. Zawarcie umowy na okres od dnia 13 września 2010 r. do dnia 12 września 2011 r. potwierdzała polisa serii (...) nr (...), na okres od dnia 13 września 2011 r. do dnia 12 września 2012 r. polisa serii (...), natomiast w okresie od 13 września 2013 r. do dnia 12 września 2014 r. była to polisa serii (...).

W czerwcu 2012 r. powód nabył od (...), po wcześniejszym wpłaceniu zaliczek, pojazd marki V. (...) typu bankowóz, który zgodnie z fakturą VAT nr (...) kosztował 204 131,00 złotych brutto, w tym 38 170,84 złotych podatku od towarów i usług.

R. O., na podstawie umowy z dnia 15 września 2004 roku świadczy na rzecz powoda usługi księgowe. R. O. nie jest doradcą podatkowym. Umowa dotyczy prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów, ewidencji VAT, sporządzania deklaracji podatkowych oraz prowadzenia i sporządzenia deklaracji do ZUS.

Przed nabyciem pojazdu marki V., powód dowiedział się od sprzedawcy, że istnieje możliwość odliczenia podatku VAT. Również taką informację uzyskał od R. O.. Gdyby nie możliwość pełnego odliczenia podatku, powód nie zdecydowałby się na zakup bankowozu.

W dniu 5 listopada 2013 r. Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w B., decyzją oznaczoną numerem (...) (...), określił powodowi zobowiązanie z tytułu podatku od towarów i usług, w tym za kwiecień w kwocie 24 358,00 złotych, za maj 2012 r. w kwocie 15 895,00 złotych, za czerwiec 3 628,00 złotych, za lipiec 6 865,00 złotych, za sierpień 2 041,00 złotych, natomiast za wrzesień 2012 r. w kwocie 3 533,00 złotych. Zdaniem organu podatkowego podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia pełnej kwoty podatku naliczonego wynikającego z faktur VAT dokumentujących nabycie pojazdu, ani z faktur potwierdzających zakup paliwa do przedmiotowego pojazdu i tym samym nastąpiło zawyżenie podatku naliczonego. Organ nakazał powodowi wpłatę ww. kwoty podatku wraz z odsetkami.

Powód złożył odwołanie od tej decyzji, jednak na skutek decyzji z dnia 6 lutego 2014 r. wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w B. (nr (...)), została ona utrzymana w mocy.

Następnie powód złożył skargę na Decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia 6 lutego 2014 r. Na mocy wyroku z dnia 11 czerwca 2014 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w B., pod sygn. akt I SA/Bd 387/14, oddalił skargę powoda.

W piśmie z dnia 3 grudnia 2013 r. pełnomocnik powoda zawiadomił pozwanego, że w razie niekorzystnego rozstrzygnięcia dla niego sprawy związanej z określeniem zobowiązań podatkowych, powód będzie miał roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez nienależyte wykonanie zobowiązania przez R. O..

W dniu 13 lutego 2014 r. powód wpłacił na rzecz Pierwszego Urzędu Skarbowego w B. łączną kwotę 38 803,00 złotych.

W dniu 31 maja 2016 r., pod sygn. akt IV K 304/16, Sąd Rejonowy w Bydgoszczy uznał, że powód swoim zachowaniem wyczerpał znamiona przestępstwa skarbowego z art. 56 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. i na podstawie art. 17 § 1 k.k.s. udzielił sprawcy zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności oraz – na podstawie art. 18 § 1 pkt 1 k.k.s. – wymierzył sprawcy grzywnę w kwocie 1 600,00 złotych, uznając ją za uiszczoną w całości oraz obciążył powoda kosztami postępowania w kwocie 185,00 złotych.

Opisany powyżej stan faktyczny sprawy wynikał z przedłożonych przez strony dokumentów prywatnych i urzędowych, a ponadto z treści zeznań świadka i powoda. Zeznania świadka R. O. były zasadniczo wiarygodne. Sąd Rejonowy miał jednak na uwadze to, że gdy chodzi o zakres ubezpieczenia, świadek wyrażał raczej swoje oceny, nie opisywał zaś faktów. Ponadto, kwestie te należały do zagadnień prawnych, do których oceny uprawniony jest sąd orzekający. W całości wiarygodne były zeznania powoda K. L..

Sąd pierwszej instancji zważył, że między stronami nie było sporne ani to, że powód korzystał z usług (...), ani to, że R. O. zawarł z pozwanym umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Sporny był jednak szczegółowy zakres tego ubezpieczenia.

Ponadto Sąd Rejonowy zważył, że zgodnie z art. 805 § 1 k.c., przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. W myśl § 2 pkt 1 powołanego artykułu, przy ubezpieczeniu majątkowym, świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku.

Jednym z rodzajów ubezpieczenia majątkowego jest ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej. W treści art. 822 § 1 k.c. ustawodawca wyjaśnił, że przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Stosownie do § 2 tego przepisu, jeżeli strony nie umówiły się inaczej, umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody, o jakich mowa w § 1, będące następstwem przewidzianego w umowie zdarzenia, które miało miejsce w okresie ubezpieczenia. Jak przewidziano w § 3, strony mogą postanowić, że umowa będzie obejmować szkody powstałe, ujawnione lub zgłoszone w okresie ubezpieczenia. Roszczenie powoda wobec pozwanego istnieje jednak z uwagi na obowiązywanie § 4 cytowanego artykułu, ponieważ uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela.

Do umowy ubezpieczenia, jaką R. O. zawarł z pozwanym zakładem ubezpieczeń, zastosowanie znajdą również przepisy ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, w brzmieniu ustalonym ustawą opublikowaną w Dz. U. z 2011 r., Nr 80, poz. 432. W myśl art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r., poszkodowany w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczeń bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń. O zgłoszonym roszczeniu zakład ubezpieczeń powiadamia niezwłocznie ubezpieczonego.

Jeśli natomiast chodzi o podstawę odpowiedzialności samego ubezpieczonego, to twierdzenia przedstawione w pozwie wskazują na to, że powód upatrywał jej w treści art. 471 k.c. Jak wynika z treści tego przepisu, dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Wspomniane nienależyte wykonanie zobowiązania przez ubezpieczonego R. O. miało, wedle twierdzeń powoda, polegać na udzieleniu mu wadliwej porady z zakresu prawa podatkowego oraz następczym, wadliwym prowadzeniu rejestru VAT i wypełnianiu deklaracji podatkowych.

Sąd Rejonowy podzielił przy tym w całości stanowisko prawne wyrażone w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 21 października 2016 r. (sygn. akt II Ca 461/16, opubl.: orzeczenia.ms.gov.pl). Tenże Sąd stwierdził przede wszystkim, że wprawdzie „ubezpieczyciel odpowiada tylko wtedy i tylko w takim zakresie, w jakim odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczony sprawca. Jednocześnie należy pamiętać, że choć powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej ubezpieczającego jest niezbędną, to jednak niewystarczającą dla powstania odpowiedzialności ubezpieczyciela. Konieczne jest bowiem, aby dług osoby odpowiedzialnej mieścił się w granicach ochrony udzielonej przez ubezpieczyciela, a zdarzenie, na podstawie którego poszkodowany domaga się wypłaty świadczenia, musi spełniać wymogi stawiane wypadkowi ubezpieczeniowemu. O powstaniu odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń nie decyduje zatem wyłącznie powstanie po stronie ubezpieczającego cywilnoprawnego obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej osobie trzeciej, lecz wystąpienie wypadku ubezpieczeniowego. Wypadek ubezpieczeniowy jest zaś zdarzeniem, które strony umowy ubezpieczenia określiły jako przyczynę uzasadniającą odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń. Innymi słowy, roszczenie poszkodowanego względem ubezpieczyciela wyznaczają granice jego odpowiedzialności względem ubezpieczonego” (por. powołaną przez Sąd Okręgowy w Szczecinie literaturę oraz orzecznictwo Sądu Najwyższego).

Sąd pierwszej instancji wskazał, że zgodnie z treścią art. 76h ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (w brzmieniu obowiązującym do dnia 10 sierpnia 2014 r.), przedsiębiorcy, o których mowa w art. 76a ust. 3, są obowiązani do zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością, o której mowa w art. 76a ust. 1 i 2. W tym wypadku chodziło o obowiązkowe ubezpieczenie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych i taką działalnością zajmował się R. O., który prowadził księgi rachunkowe powodowego przedsiębiorstwa.

W niniejszej sprawie stosuje się również przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorców wykonujących działalność z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Rozporządzenie to wydane zostało na mocy upoważnienia zawartego w art. 76h ust. 2 ustawy o rachunkowości. Zgodnie z § 1, rozporządzenie określało szczegółowy zakres obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorców wykonujących działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym przedsiębiorców wykonujących działalność w zakresie czynności doradztwa podatkowego, o których mowa w art. 76a ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, zwanych dalej "czynnościami doradztwa podatkowego", za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością, zwanego dalej "ubezpieczeniem OC", termin powstania obowiązku ubezpieczenia oraz minimalną sumę gwarancyjną tego ubezpieczenia. Natomiast z § 2 ust. 1 rozporządzenia wynikało, że ubezpieczeniem OC jest objęta odpowiedzialność cywilna przedsiębiorców, o których mowa w § 1, za szkody wyrządzone w następstwie działania lub zaniechania ubezpieczonego, w okresie ubezpieczenia, w związku z wykonywaną działalnością.

W treści art. 76a ust. 1 ustawy o rachunkowości ustawodawca wskazał, że usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych jest działalnością gospodarczą, w rozumieniu obecnych przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. poz. 646), polegającą na świadczeniu usług w zakresie czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2-6 ustawy o rachunkowości. Chodziło więc o prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym; okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów; wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego; sporządzanie sprawozdań finansowych; gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą. Ponadto, zgodnie z art. 76a ust. 2 ustawy o rachunkowości, przedsiębiorcy, wykonujący działalność, o której mowa w ust. 1, byli również uprawnieni do wykonywania działalności, obejmującej prowadzenie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie im pomocy w tym zakresie oraz sporządzanie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielanie im pomocy w tym zakresie – w zakresie określonym odrębnymi przepisami. Z art. 76h ust. 1 ustawy o rachunkowości wynika również obowiązek ubezpieczenia działalności obejmującej usługi doradztwa podatkowego.

Zakres obowiązków ubezpieczonego R. O., prowadzącego (...) w K., wyznaczała umowa zawarta z powodem w dniu 15 września 2004 r. W myśl jej § 1, przedmiotem umowy było prowadzenie na rzecz powoda ewidencji VAT oraz sporządzanie deklaracji rozliczeniowych dla celów podatku od towarów i usług, prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów oraz dokumentacji dla celów ZUS. W § 2 umowy zleceniobiorca zobowiązał się jeszcze do obliczania wysokości zobowiązania podatkowego lub kwoty zwrotu podatku zgodnie z obowiązującymi przepisami w tym zakresie oraz do przesyłania deklaracji do urzędu skarbowego.

Bezspornym jest, iż R. O. nie jest doradcą podatkowym.

W ocenie Sądu I instancji, czynności związane z udzieleniem porady, poprzedzającej fakt nabycia składnika majątkowego, a odnoszącej się do możliwości ewentualnego odliczenia podatku od towarów i usług, nie stanowiły czynności z zakresu prowadzenia ksiąg rachunkowych. Nie były też objęte umową zlecenia z dnia 15 września 2004 r., ani nie były to czynności, o których mowa w art. 76a ust. 2 ustawy o rachunkowości. Były to raczej czynności doradztwa podatkowego, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym, a te nie mieściły się w zakresie świadczonych usług przez R. O., ani zakresu jego uprawnień i nie były objęte umową ubezpieczenia.

Umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, zawarta pomiędzy księgowym powoda a pozwanym ubezpieczycielem, nie obejmowała swoim zakresem czynności doradztwa podatkowego w tym najszerszym rozumieniu, a tylko czynności, które mogły wykonywać osoby zajmujące się usługowym prowadzeniem ksiąg rachunkowych. Dlatego też, pomimo niespornego określenia przez Urząd Skarbowy obowiązku uiszczenia przez powoda całej, zaległej kwoty podatku od towarów i usług, nie jest to szkoda, za którą odpowiadać mógłby pozwany ubezpieczyciel, bowiem wynika z czynności, do jakiej nie był uprawniony R. O. i jaka nie była objęta umową.

Jeśli natomiast chodzi o wymierzoną powodowi grzywnę, to miała ona charakter penalny i była ściśle związana z odpowiedzialnością samego sprawcy (podatnika). Ubezpieczyciel nie ma zatem obowiązku refundacji grzywien i kosztów postępowania karnego, nałożonych na inną osobę w wyniku działania osoby ubezpieczonej od odpowiedzialności cywilnej.

Co się zatem tyczy wyżej opisanych roszczeń, powództwo było w tym zakresie niezasadne i jako takie, podlegało oddaleniu.

Inaczej ma się jednak zdaniem Sądu Rejonowego sytuacja, gdy chodzi o odsetki za zaległości podatkowe. W tym zakresie należności z tytułu odsetek podatkowych mogą stanowić realną stratę, pozostającą w adekwatnym związku przyczynowym z nienależytym wykonaniem zobowiązania przez osobę zawodowo prowadzącą księgi rachunkowe, czy też wypełniającą deklaracje podatkowe w imieniu podatnika. Niemniej, w tym przypadku powód w ogóle nie wskazał wysokości dochodzonego roszczenia, powołując się tylko ogólnie na istnienie szkody w kwocie 38 308,00 złotych, stanowiącej sumę zaległości podatkowej wraz z odsetkami. Nie wiadomo zatem, jakie konkretnie odsetki i w jakiej kwocie miały związek z nieprawidłowym wypełnieniem przez ubezpieczonego ewidencji VAT oraz stosownych deklaracji podatkowych. Przy czym podkreślić należy, że powód w toku całego postępowania reprezentowany był przez profesjonalnego pełnomocnika, zatem Sąd nie był uprawniony do wzywania powoda do wskazania wysokości roszczenia odrębnie w zakresie wysokości odsetek za zaległości podatkowe.

Z tego względu w ocenie Sądu Rejonowego powództwo podlegało oddaleniu w całości.

O kosztach Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c., a więc zgodnie z zasadą odpowiedzialności stron za wynik procesu. Przegrywający sprawę powód powinien zwrócić pozwanemu uiszczoną opłatę skarbową od pełnomocnictwa procesowego w kwocie 17,00 złotych oraz koszty zastępstwa procesowego, które wedle stawki minimalnej opiewały na kwotę 3 600,00 złotych (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych; tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r. poz. 265).

Apelację od powyższego wyroku Sądu Rejonowego wniósł powód, zaskarżając ten wyrok w całości. Zaskarżonemu wyrokowi powód zarzucił:

- naruszenie art. 233§ 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia w sprawie materiału dowodowego,

-naruszenie art. 65§ 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie,

- naruszenie art. 822§ 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie.

W uzasadnieniu apelacji powód podniósł, że nie sposób zgodzić się z rozstrzygnięciem Sądu pierwszej instancji skoro, zdaniem powoda z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że R. O. w latach 2011- 2014r., zawierał z pozwanym umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, których przedmiotem było wykonywanie czynności doradztwa podatkowego i czynności z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Zdaniem powoda Sąd I instancji nie odniósł się do przedmiotu umów ubezpieczenia jak również do zeznań R. O., z których wynika, że celem zawieranych przez niego umów było uzyskanie ochrony ubezpieczeniowej w możliwie najszerszym zakresie, obejmującym również czynności doradztwa podatkowego, które w ocenie powoda wiązały się z czynnościami w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Ponadto powód wskazał, że Sąd pierwszej instancji zaniechał badanie, jaki był zgodny zamiar stron umów ubezpieczenia i cel zawarcia tych umów, a w szczególności umowy ubezpieczenia zawartej na okres od dnia 13 września 2011r. do dnia 12 września 2012r. Powód podkreślił także, że pozwany zawierając z R. O. umowy ubezpieczenia nigdy nie wskazywał, iż nie obejmuje czynności doradztwa podatkowego, natomiast zarzut ten podniósł w momencie zgłoszenia przez powoda szkody celem jej likwidacji. Ponadto powód podał, że wbrew wywodom Sądu Rejonowego, nie ma znaczenia to, że w umowie łączącej powoda z R. O. nie wymieniono, jako jej przedmiotu czynności doradztwa podatkowego, skoro zdaniem powoda czynności te wiążą się z usługowym prowadzeniem ksiąg rachunkowych. Powód wskazał także, iż Sąd I instancji nie odniósł się do argumentacji powoda zawartej w piśmie procesowym z dnia 19 kwietnia 2018r., że szkoda powoda wynikała z nieprawidłowego prowadzenia ewidencji VAT oraz sporządzania deklaracji rozliczeniowych dla celów podatku od towarów i usług. Ponadto powód podniósł, że Sąd I instancji naruszył art. 822 § 2 k.c., nie uwzględniając roszczenia powoda wobec pozwanego, które uznał co do zasady, za mieszczące się w granicach jego odpowiedzialności jako ubezpieczyciela za szkodę wyrządzoną powodowi.

Ponadto powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie apelacji powoda w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepianych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda częściowo zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności zauważenia wymaga, że Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy zgromadził w niniejszej sprawie materiał dowodowy, a następnie w sposób niewadliwy dokonał jego oceny. W konsekwencji ustalił stan faktyczny, odpowiadający treści tych dowodów. Tym samym sąd odwoławczy przyjął go co do zasady za własny ze zmianą wskazaną poniżej. W sytuacji bowiem, gdy sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie musi powtarzać dokonanych ustaleń, gdyż wystarczy stwierdzenie, że przyjmuje je za własne (vide np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, Nr 4, poz. 83).

Na wstępie należy wskazać, że powód korzystał z usług (...). Natomiast R. O. zawarł z pozwanym umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. W przedmiotowej sprawie sporny był szczegółowy zakres tego ubezpieczenia.

Zgodnie z art. 822 § 1 k.c., przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony.

Natomiast w myśl 822 § 2 k.c., jeżeli strony nie umówiły się inaczej, umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody, o jakich mowa w § 1, będące następstwem przewidzianego w umowie zdarzenia, które miało miejsce w okresie ubezpieczenia.

O powstaniu odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń nie decyduje wyłącznie powstanie po stronie ubezpieczającego cywilnoprawnego obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej osobie trzeciej, lecz wystąpienie wypadku ubezpieczeniowego. Wypadek ubezpieczeniowy jest zdarzeniem, które strony umowy ubezpieczenia określiły jako przyczynę uzasadniającą odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń. Swoboda kształtowania stosunku umownego umożliwia ułożenie go w taki sposób, że ochroną ubezpieczeniowa będzie objęta tylko odpowiedzialność cywilna ubezpieczającego powstała przy zachowaniu określonych wymagań dodatkowych. Z uwagi na cel umowy ubezpieczenia, jakim jest zapewnienie ubezpieczającemu rzeczywistej ochrony, konieczne jest, aby umowa lub stanowiące jej część ogólne warunki ubezpieczenia precyzowały, w sposób nie budzący wątpliwości już w chwili zawarcia umowy, jakie zdarzenia są, a jakie już nie są objęte odpowiedzialnością zakładu ubezpieczeń. O zakresie odpowiedzialności ubezpieczyciela decyduje treść umowy ubezpieczenia, wykładana według zasady określonej w art. 12 ust. 4 ustawy z 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej. (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2009 r., III CSK 300/08, LEX nr 584752).

Zgodnie z art. 76a ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości w brzmieniu obowiązującym do dnia 10 sierpnia 2014r.( Dz.U.2013.330 t.j.), Przedsiębiorcy, wykonujący działalność, o której mowa w ust. 1, są również uprawnieni do wykonywania działalności, obejmującej:

1)  prowadzenie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie im pomocy w tym zakresie,

2)  sporządzanie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielanie im pomocy w tym zakresie

- w zakresie określonym odrębnymi przepisami.

Jak ujmuje się w orzecznictwie, Artykuł 76a u.rach. wprowadza definicję usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz precyzuje warunki uprawniające do prowadzenia działalności w tym zakresie. Dotychczas nie istniała bowiem legalna definicja usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Stan taki powodował szereg trudności interpretacyjnych, co po wprowadzeniu proponowanej definicji zostało wyeliminowane. Należy również wyraźnie podkreślić, że ustawa deregulacyjna zmieniła zakres wykonywanej działalności i pewne czynności mogą być wykonywane wyłącznie przez doradców podatkowych . Z dniem 10.08.2014 r. – na mocy przepisów ustawy z 9.05.2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych (Dz.U. poz. 768) – zmieniono treść art. 2 ust. 1 ustawy o doradztwie podatkowym, rozszerzając katalog czynności doradztwa podatkowego o prowadzenie ksiąg rachunkowych. Obecnie czynności doradztwa podatkowego obejmują:

1)udzielanie podatnikom, płatnikom i inkasentom, na ich zlecenie lub na ich rzecz, porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami,

2)prowadzenie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, ksiąg rachunkowych, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie im pomocy w tym zakresie,

3)sporządzanie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielanie im pomocy w tym zakresie,

4)reprezentowanie podatników, płatników i inkasentów w postępowaniu przed organami administracji publicznej i w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych w sprawach wymienionych w pkt 1.

Zawodowe wykonywanie czynności, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 4, zastrzeżone jest wyłącznie dla podmiotów uprawnionych w rozumieniu ustawy. Czynności określone w pkt 1 mogą wykonywać wyłącznie osoby fizyczne wpisane na listę doradców podatkowych, adwokaci i radcowie prawni, biegli rewidenci, zaś czynności określone w pkt 4 mogą wyłącznie wykonywać osoby fizyczne wpisane na listę doradców podatkowych oraz adwokaci i radcowie prawni.(Walińska Ewa(red.),Ustawa o rachunkowości, Komentarz, wyd. V, Opublikowano: WKP 2018).

Wbrew twierdzeniom apelującego zakres ochrony wskazany w polisie mającej zastosowanie do przedmiotowej szkody nie budzi wątpliwości. W szczególności wskazać należy, iż kwoty sum ubezpieczenia proponowane w rozporządzaniu cytowanym wyżej są tylko minimalne i podanie konkretnej kwoty nie wskakuje na zakres ubezpieczenia.

W ocenie Sądu odwoławczego zarzut podnoszony przez powoda, iż Sąd pierwszej instancji błędnie wskazał, że powód nie podał jaki konkretnie odsetki i w jakiej kwocie miały związek z nieprawidłowym wypełnieniem przez R. O. ewidencji VAT oraz deklaracji podatkowych jest uzasadniony.

Sąd Okręgowy zważył, że powód dołączył do pozwu dowody w postaci pokwitowań wpłat zaległości podatkowych wraz z odsetkami do Pierwszego Urzędu Skarbowego w B.. Ponadto należy podkreślić, iż z treści przywołanych pokwitowań wynika, jaka kwota wpłaty została zaliczona na poczet odsetek za zwłokę (k. 35 akt). Stosowne kopie dokumentów w formie elektronicznej znajdują się także w aktach szkodowych pozwanego na płycie CD, z których Sąd przeprowadził dowód. Natomiast w ocenie Sądu odwoławczego zgodzić się należy z Sądem Rejonowym, że zapłata przez powoda odsetek skarbowych wynikała bezpośrednio z błędnego zaksięgowania przez ubezpieczonego faktury za zakup samochodu i odliczenia całego podatku VAT, a nie z ograniczeniem do kwoty dopuszczalnej.

W związku z powyższym, w tej części, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i w punkcie 1 zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5.983 zł z odsetkami ustawowymi za czas opóźnienia od dnia 14 lutego 2014 r. do dnia zapłaty. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 kc biorąc pod uwagę wynikającą z akt szkodowych datę zgłoszenia szkody, ta data podana w pozwie nie budziła zastrzeżeń Sądu w świetle dyspozycji art. 817 kc.

W pozostałym zakresie zaskarżonym apelacją co do kwoty podatku VAT powództwo podlegało oddaleniu wbrew zarzutom apelacji.

Jak słusznie wskazuje pozwany w odpowiedzi na apelację z zeznań powoda na rozprawie z dnia 5 kwietnia 2018r. wynika, że zakup samochodu był uzasadniony potrzebami gospodarczymi, a zatem powód i tak kupiłby przedmiotowy pojazd oraz byłby zobowiązany do zapłaty należnego podatku VAT, twierdzenia przeciwne nie są wiarygodne. W ocenie Sądu odwoławczego wyżej wspominany podatek VAT nie stanowi elementu szkody, nie ma między działalnością rachunkową ubezpieczonego, a koniecznością zapłaty przez powoda jakiegokolwiek związku przyczynowo- skutkowego (art. 361 § 1 kc). Obowiązek podatkowy w tym zakresie wynika z suwerennej decyzji gospodarczej powoda o zakupie samochodu, której konsekwencji nie może przerzucać na osoby trzecie. Jego księgowy był w tej sytuacji zobowiązany zaksięgować fakturę dokumentującą tą transakcję i zgodnie z przepisami rozliczyć podatek VAT.

Mając powyższe okoliczności na względzie, Sąd Okręgowy na mocy art. 385 k.p.c. w pozostałym zakresie uznał apelację powoda za bezzasadną.

W konsekwencji zmiany rozstrzygnięcia na nowo – przy zastosowaniu regulacji art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 100 k.p.c. – rozstrzygnięto o kosztach procesu.

Powód poniósł koszty: opłatę skarbową od pełnomocnictwa procesowego w kwocie 17,00 złotych, opłata sądowa od pozwu w kwocie 2030 zł. oraz koszty zastępstwa procesowego, które wedle stawki minimalnej opiewały na kwotę 3 600,00 złotych (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych; tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r. poz. 265). Pozwany wygrał w I instancji w 14,74%, czyli z kwoty 5.647 zł należy mu się od pozwanego kwota 832,36 zł.

W świetle tych regulacji pozwany poniósł koszty: opłatę skarbową od pełnomocnictwa procesowego w kwocie 17,00 złotych oraz koszty zastępstwa procesowego, które wedle stawki minimalnej opiewały na kwotę 3 600,00 złotych (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych; tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r. poz. 265). Powód wygrał w I instancji w 85,26%, czyli z kwoty 3617 zł należy mu się od powoda kwota 3.083,85.

Różnica na korzyść pozwanego wynosi zatem kwotę 2.251 zł.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł stosując zasadę stosunkowego rozdziału kosztów (art. 100 k.p.c.). powód wygrał postępowanie apelacyjne w 15,41 %, a pozwany w 84,97%. Powód poniósł koszty opłaty sądowej w kwocie 1941 zł i 1.800 zł wynagrodzenia pełn. procesowego, czyli od pozwanego należy mu się zwrot kwoty 576,48 zł. Pozwany poniósł koszty wynagrodzenia pełnomocnika w kwocie 1.800 zł z czego od powoda należy mu się kwota 1.522,62 zł. Różnica na korzyść pozwanego wynosi zatem kwotę 946,13 zł.

SSR del. Agnieszka Dutkiewicz SSO Artur Fornal SSO Wiesław Łukaszewski