Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

POSTANOWIENIE

Dnia 13 sierpnia 2019r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Elżbieta Kala

Sędziowie: Sędzia Wojciech Wołoszyk

Sędzia Wiesław Łukaszewski

po rozpoznaniu w dniu 13 sierpnia 2019 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku dłużnika W. J. , nieprowadzącego działalności gospodarczej

o ogłoszenie upadłości

na skutek zażalenia dłużnika na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia

30 maja 2019 r., sygn. akt XV GU 449/18

postanawia:

1.  oddalić zażalenie

2.  przyznać radcy prawnemu T. G. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) wraz z należnym podatkiem od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej dłużnikowi z urzędu.

Elżbieta Kala Wojciech Wołoszyk Wiesław Łukaszewski

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika W. J., przyznał radcy prawnemu T. G. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 2214 zł, w tym 414 zł podatku od towarów i usług, tytułem nieopłaconych kosztów pomocy prawnej udzielonej dłużnikowi W. J. z urzędu oraz przyznał radcy prawnemu T. G. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 287,70 zł tytułem zwrotu poniesionych wydatków.

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał, że dłużnik W. J. działając przez profesjonalnego pełnomocnika, jako osoba nieprowadząca działalności gospodarczej wniósł o ogłoszenie upadłości, w uzasadnieniu wniosku wskazując, że popadł w niewypłacalność wskutek dokonanej na nim manipulacji. Wnioskodawca za namową swoich przyjaciół miał założyć działalność gospodarczą, która bez jego wiedzy służyć miała do popełniania przestępstw. Podniósł, że to wskutek ich działań został skazany na karę pozbawienia wolności, którą skończył odbywać w listopadzie 2018 r. Podkreślał, że podczas odbywania tej kary podejmował zatrudnienie, które zapewniało środki na prowadzone wobec niego postępowania egzekucyjne. Świadczenie pracy ustało tylko z uwagi na jego wypadek, którego skutkiem było złamanie nogi w stawie skokowym. Dłużnik wskazał, że jest osobą schorowaną, a dodatkowo musi opiekować się schorowanymi rodzicami. Ponadto Sąd I instancji podkreślił, że dłużnik wskazał, że nie ma majątku. Nadto wymienił zobowiązania wobec 11 wierzycieli.

Sąd I instancji ustalił, że wnioskodawca W. J. ma 51 lat, z zawodu jest brukarzem i glazurnikiem. Z oświadczenia pełnomocnika wnioskodawcy złożonego na rozprawie w dniu 30 maja 2019 r. celem wyjaśnienia niestawiennictwa wnioskodawcy wynika, że dłużnik najprawdopodobniej od kwietnia 2019 r. przebywa na terytorium Wielkiej Brytanii, gdzie podjął pracę. W. J. nie posiada żadnego majątku.

Sąd pierwszej instancji ustalił także, iż dłużnik od dnia 1 października 2010 r. do dnia 14 lipca 2014 r. prowadził działalność gospodarczą pod nazwą W. J. (...). Przeważającym przedmiotem prowadzonej działalności zgodnie z kodem (...) była sprzedaż hurtowa odpadów i złomu.

Sąd Rejonowy wskazał, że dłużnik posiada zobowiązania wobec 11 podmiotów na łączną kwotę blisko 80 tys. zł. Wobec dłużnika prowadzone są obecnie trzy postępowania egzekucyjne. Ze spisu wierzycieli zawartego we wniosku wynika także, że dłużnik największą zaległość posiada wobec Funduszu Alimentacyjnego, wynosi ona ponad 33 tys. zł.

Sąd podał, że W. J. był skazany kilkakrotnie prawomocnymi wyrokami na kary pozbawienia wolności – głównie za przestępstwa przeciwko mieniu.

Wobec wnioskodawcy został wydany wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 4 listopada 1999 (sygn. akt III K 126/99), zmieniony wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 marca 2000 r. sygn. akt IV AKa 33/00 za przestępstwa z art. 156 § 1 pkt 2 kk na karę 3 lat pozbawienia wolności. Kara została przez wnioskodawcę odbyta w całości.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 25 czerwca 2004 r. sygn. akt II K 2367/02 skazano dłużnika za przestępstwo z art. 310 § 2 k.k. w zb. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i wymierzono karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Nadto z tytułu powództwa cywilnego zobowiązano do zapłaty kwoty 900 zł wraz z odsetkami od dnia 12 lutego 2002 r. do dnia zapłaty.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z dnia 21 grudnia 2005 r., sygn. akt II K 554/05 skazano dłużnika za przestępstwa z art. 286 § 1 k.k., art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., art. 286 § 1 k.k., 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz art. 270 § 1 k.k. i wymierzono jemu karę łączną 2 lat pozbawienia wolności i grzywnę 60 stawek dziennych po 10 złotych.

Następnie w dniu 30 stycznia 2008 r. wobec dłużnika wydany został wyrok łączny przez Sąd Rejonowy w Inowrocławiu (sygn. akt II K 587/07), który obejmował dwa ww. wyroki i orzeczono karę łączną 2 lat pozbawienia wolności. Pozostałe orzeczenia zawarte w połączonych wyrokach pozostawiono odrębnemu wykonaniu. Kara pozbawienia wolności została wykonana.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 29 sierpnia 2014 r. sygn. akt III K 103/14 dłużnik został skazany za przestępstwa z art. 258 § 1 k.k., 217 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k., art. 271 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k., art. 271 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. na karę łączną w rozmiarze 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym jej zawieszeniem na 3 lata, dozór kuratora. Postanowieniem z dnia 13 października 2016 r. zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z dnia 2 czerwca 2015 r. sygn. akt VI K 170/03 dłużnik został skazany za przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, grzywnę 30 stawek dziennych po 10 złotych, solidarne naprawienie szkody w kwocie 2 214,36 zł.

Następnie wobec dłużnika w dniu 21 kwietnia 2017 r. został wydany przez Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w sprawie o sygn. akt III K 16/17 kolejny wyrok łączny dotyczący kar orzeczonych wyrokami Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 29 sierpnia 2014 r. sygn. akt III K 103/14 oraz Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z dnia 2 czerwca 2015 r. sygn. akt VI K 170/03 w wymiarze kary łącznej 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności. Pozostałe rozstrzygnięcia połączonych wyroków pozostawiono odrębnemu wykonaniu.

Sąd ustalił również, iż dłużnik do listopada 2018 r. przebywał w zakładzie karnym, odbywając karę pozbawienia wolności.

Sąd pierwszej instancji zważył, że istotny dla wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie stan faktyczny był w zasadzie bezsporny, zaś opisane wyżej dowody z dokumentów oraz akt spraw karnych mogły stanowić podstawę orzekania. Rozważając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd uznał, że wniosek o ogłoszenie upadłości W. J. nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy podkreślił, że zgodnie z treścią art. 491 ⁴ ust. 1 Prawa upadłościowego sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Jeżeli więc z materiału dowodowego można wysnuć wniosek, że dłużnik pomimo świadomości pozostawania w stanie trwałej niezdolności do regulowania wymagalnych zobowiązań, zaciąga kolejne, nie jest możliwe ogłoszenie jego upadłości. Dla zrealizowania przesłanki wskazanej normy prawnej konieczne jest występowanie zawinienia w stopniu co najmniej rażącego niedbalstwa. Przez rażące niedbalstwo należy natomiast rozumieć obiektywnie naganne zachowanie się dłużnika, który nawet zdając sobie sprawę z konsekwencji podejmowanych przez siebie działań, podejmuje je jednak wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego. Należy podkreślić, że regułą prawidłowego zachowania się dłużnika powinno być niezaciąganie kolejnych zobowiązań w sytuacji zmagania się z nierealnymi do spłaty długami. Sąd Rejonowy stwierdził, że przy zaistnieniu przesłanki umyślności wystąpić musi świadomość, że dłużnik swoim działaniem doprowadzi do niewypłacalności lub istotnie zwiększy jej stopień.

Sąd Rejonowy wskazał, że W. J. wypełnił swoim zachowaniem przesłankę umyślności zawartą w dyspozycji art. 491 ⁴ ust. 1 p.u.

W ocenie Sądu pierwszej instancji rozważania nad powyższym należy rozpocząć od wskazania, że dłużnik wielokrotnie był skazywany prawomocnymi wyrokami na kary pozbawienia wolności. Wyroki wydane od 2005 dotyczyły tylko przestępstw przeciwko obrotowi pieniędzmi, przestępstw przeciwko mieniu, przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym, przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów, działania w zorganizowanej grupie i związku przestępczym. Przestępstwa te były popełniane przez wnioskodawcę w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. W ocenie Sądu Rejonowego nie ulega wątpliwości, że założenie przez dłużnika działalności gospodarczej miało na celu właśnie popełnianie przestępstw. Na gruncie niniejszej sprawy Sąd za zupełnie bezzasadne przyjął oświadczenia zawarte we wniosku, w którym wskazano, że W. J. został niejako zmanipulowany przez swoich przyjaciół i wykorzystany do firmowania swoim nazwiskiem działalności gospodarczej służącej do popełniania przestępstw. Wina wnioskodawcy została bowiem przesądzona w prawomocnych wyrokach karnych, zaś ustalenia poczynione przez Sądy rozstrzygające w tych sprawach wiążą Sąd orzekający w przedmiotowej sprawie na podstawie art. 11 k.p.c. Dłużnik pozbawił się możliwości spłacania swoich wymagalnych zobowiązań poprzez to, że odbywał kary pozbawienia wolności. Dochody, które uzyskiwał wykonując pracę podczas odbywania kary pozbawienia wolności nie były dochodami mogącymi zaspokoić wierzycieli. Dodatkowo przeszłość dłużnika, zwłaszcza rodzaj popełnionych przestępstw, rzutował i rzutować będzie z pewnością na jego dalsze próby podejmowania zatrudnienia. Ponadto wobec dłużnika zostały orzeczone wyrokami karnymi kary grzywny, obowiązek naprawienia szkody oraz uwzględnione zostało powództwo cywilne, które to zobowiązania pieniężne dłużnika wobec osób trzecich powstałe w związku z popełnianiem przez niego przestępstw, niewątpliwie pogłębiły stan jego niewypłacalności.

Sąd wskazał, że umyślność w dyspozycji art. 491 ⁴ p.u. została przez ustawodawcę skonstruowana w ten sposób, że nie posiada ona żadnych przesłanek uchylających jej zastosowanie np. w postaci zasad humanitaryzmu czy zasad słuszności, dlatego nie można w niniejszej sprawie powoływać się na okoliczność, że wnioskodawcy należy dać szansę na nowe życie, gdyż podejmował on starania celem naprawy swojego życia w postaci podejmowania różnego rodzaju zatrudnienia.

Z tego też powodu Sąd Rejonowy m. in. nie uwzględnił wniosku pełnomocnika dłużnika o przesłuchanie go w innym terminie (k. 88). Zeznania dłużnika nie miałyby znaczenia w świetle ustaleń poczynionych na podstawie prawomocnych wyroków karnych. Ponadto dłużnik nie usprawiedliwił swojej nieobecności zgodnie z przepisami, tj. art. 214 (1) k.p.c.- brak zaświadczenia wystawionego przez lekarza sądowego.

Sąd Rejonowy uwypuklił, że nie jest tak, że uprzednia karalność dłużnika uniemożliwia uwzględnienie jego wniosku o ogłoszenie upadłości. Rzeczą Sądu w przedmiotowym postępowaniu nie jest bowiem ponowne „karanie” dłużnika (poprzez nieuwzględnienie wniosku o ogłoszenie upadłości) za popełnione przestępstwa, za które został już skazany wyrokami karnym. Sąd zważył jednak, że skutki tych wyroków i to zarówno w sferze majątkowej (kary grzywny, obowiązek naprawienia szkody, uwzględnione powództwo cywilne), jak i prawne (odbywanie kary za popełnione przestępstwa w trybie izolacji więziennej) miały kolosalny wpływ na sytuację majątkową dłużnika, a tym samym przyczyniły się do pogłębienia stanu jego niewypłacalności. Z uwagi na prawomocne skazania za przestępstwa przeciwko mieniu, które można popełnić tylko z winy umyślnej, wina dłużnika w doprowadzeniu do pogłębienia stanu swojej niewypłacalności nie budzi żadnych wątpliwości. Dłużnik popełnił wszystkie przestępstwa z winy umyślnej.

Konkludując, w przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy ustalił, że dłużnik znajduje się niewątpliwie w stanie niewypłacalności, jednakże jej stopień został istotnie zwiększony na skutek zawinionego zachowania dłużnika.

Jedynie na marginesie, zdaniem Sądu I instancji należało wspomnieć, że przepis art. 491 ⁴ ust. 2 pkt 3 p.u. stanowi, że Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości. Na podstawie oświadczeń zawartych w uzasadnieniu wniosku można z całą pewnością stwierdzić, że dłużnik już w momencie zakładania działalności gospodarczej znajdował się w stanie niewypłacalności, co implikowało jego obowiązek do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, na co miał dwa tygodnie w świetle przepisów ustawy obowiązującej przed dniem 1 stycznia 2016 r. Przepis ten przewiduje jednak możliwość ogłoszenia upadłości wobec osoby, która uchybiła takiemu obowiązkowi w oparciu o przesłankę zasad słuszności czy humanitaryzmu. Takie przesłanki jednak w ocenie Sądu i tak nie miałyby zastosowania, gdyż styl życia wnioskodawcy oparty był na czerpaniu korzyści z popełniania przestępstw polegających między innymi na oszustwach, fałszowaniu pieniędzy. Okoliczność, że wnioskodawca wyjechał za granicę celem podjęcia zatrudnienia przemawia za tym, że nie jest on osobą schorowaną, poza tym żadna dokumentacja lekarska przemawiająca za powyższym nie została przedłożona do akt sprawy.

W ocenie Sądu, bez wątpienia przeszłość dłużnika, abstrahując od oceny czynów których się dopuścił, wywiera na jego życie i sytuację finansową ogromny wpływ. Brak wyciągania wniosków z popełnionych błędów i systematyczne pogarszanie swojej sytuacji powoduje, że nie można nie przypisać wnioskodawcy przesłanki umyślności w doprowadzaniu do własnej niewypłacalności.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 491 ⁴ust. 1 p.u. postanowił jak w punkcie 1.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej dłużnikowi z urzędu Sąd orzekł w punkcie 2 na podstawie § 14 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu. Sąd nie uznał za uzasadnione przyznania kosztów w podwójnej wysokości z uwagi na to, że prowadzona przez pełnomocnika z urzędu sprawa nie miała charakteru szczególnie utrudnionego i była standardową sprawą o ogłoszenie upadłości.

O wydatkach pełnomocnika z urzędu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 35 p.u. w punkcie 3.

Zażalenie na powyższe postanowienie Sądu Rejonowego złożył dłużnik, zaskarżając to postanowienie w części tj. w punkcie I oraz w punkcie II. Zaskarżonemu postanowieniu dłużnik zarzucił:

- naruszenie art. 491 ⁴ ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe poprzez dokonanie przez Sąd I instancji błędnych ustaleń faktycznych polegających na nieuzasadnionym przyjęciu, że dłużnik W. J. doprowadził do swojej niewypłacalności w sposób umyślny,

-naruszenie art. 491 ⁴ ust. 2 pkt 3 Prawo upadłościowe poprzez niezastosowanie przez Sąd I instancji w sprawie przesłanki słuszności oraz względów humanitaryzmu wobec dłużnika,

- naruszenie §14 ust. pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez Radcę prawnego z urzędu z dnia 3 października 2016r., poprzez wadliwe przyjęcie, że radcy nie należy się podwyższone wynagrodzenie, gdyż sprawa nie miała charakteru szczególnie utrudnionego i była standardową sprawą o ogłoszenie upadłości, podczas gdy pełnomocnik musiał podjąć szereg czynności związanych z ustaleniem miejsca pobytu dłużnika, a także był zobowiązany dojeżdżać do wnioskodawcy, gdyż wnioskodawca po upuszczeniu Aresztu Śledczego nie miał środków finansowych, które pozwalałyby mu na przyjazd do kancelarii pełnomocnika w B.. Powyższe okoliczności stanowią przesłankę do podwyższenia wynagrodzenia pełnomocnika,

- naruszenie § 4 ust. 2 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia kosztów nieodpłatnej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu z dnia 3 października 2016r., poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy pełnomocnik dłużnika wykonał wiele czynności, które związane były z dużym zaangażowaniem polegającym na usilnym poszukiwaniu dłużnika w I., a zatem w oparciu o ustawowe przesłanki, podstawowa stawka wynagrodzenia winna ulec podwyższeniu.

Ponadto dłużnik wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w punkcie I i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie 2 poprzez przyznanie pełnomocnikowi podwyższonej stawki do kwoty w łącznej wysokości 2700 zł netto tytułem nieopłaconych kosztów pomocy prawnej udzielonej dłużnikowi z urzędu w I instancji oraz przyznanie od Skarbu Państwa na rzecz skarżącego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu przed Sądem Odwoławczym.

W uzasadnieniu zażalenia skarżący podniósł, że dłużnik nie doprowadził do stanu swojej niewypłacalności w wyniku umyślnego działania. W ocenie skarżącego Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił wyjaśnień dłużnika, iż jego postępowanie było realizacją zamiarów i działań ze strony osób trzecich, a sam dłużnik pełnił w popełnionych przez siebie przestępstwach rolę tzw. „słupa”. Skarżący wskazał, że odbywając karę pozbawienia wolności podejmował zatrudnienie, które miało charakter odpłatny jak i nieodpłatny, godził się na potrącenia dokonywane z jego wynagrodzenia na poczet jego zobowiązań finansowych. Ponadto zdaniem skarżącego Sąd I instancji przyznając wynagrodzenie pełnomocnikowi dłużnika nie uwzględnił faktu, iż poszukiwania dłużnika odbywały się w niebezpiecznych dzielnicach I.. Skarżący podkreślił, że poszukiwania te zabierały dużo czasu. W ocenie Skarżącego Sąd Rejonowy zakreślał pełnomocnikowi krótki okres czasu na wykonanie czynności. Skarżący podniósł, że podjęta przez pełnomocnika ilość czynności faktycznych przekraczała zakres podstawowych czynności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Zażalenie dłużnika nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie wymaga podkreślenia, że instytucja upadłości konsumenckiej ma w założeniu przeciwdziałać negatywnemu i narastającemu zjawisku społecznemu nadmiernego zadłużenia tym osobom fizycznym. Jej celem jest umożliwienie oddłużenia tym osobom, które są zadłużone w stopniu uniemożliwiającym samodzielną spłatę długów. Powyższe ma w założeniu ograniczyć wykluczenie społeczne – umożliwiając ponowny udział dłużnika w legalnym obrocie gospodarczym, a w dłuższej perspektywie umożliwić także ponowne skorzystanie z usług instytucji finansowych.

Należy w konsekwencji uznać że pierwszoplanowym celem tzw. upadłości konsumenckiej jest oddłużenie osoby fizycznej (por. A.J Witosz, Przesłanki ogłoszenia upadłości konsumenckiej, [w] Przegląd prawa handlowego, 2015, Nr.2 ). Na uwadze należy mieć także liberalizację dostępu konsumentów do ogłoszenia ich upadłości wobec wyłączenia zastosowania do postępowania w sprawie ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzającej działalności gospodarczej przepisów dotyczących m.in. konieczności posiadania środków wystarczających co najmniej na koszty postępowania upadłościowego (art. 491 ² ust.1 p.u.).

Podstawa prawna oddalenia przedmiotowego wniosku wynikała jak słusznie uznał Sąd Rejonowy (Sąd upadłościowy), między innymi z regulacji zwartej w art. 491 ⁴ ust. 1 p.u. – zgodnie z którym sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości , jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Powołany przepis stanowi podstawową przesłankę negatywną ogłoszenia upadłości „konsumenckiej”.

W świetle powyższego należało zgodzić się z Sądem pierwszej instancji, że skarżący doprowadził się do swej niewypłacalności w sposób umyślny. W ocenie Sądu Okręgowego dłużnik wypełnił przedmiotową przesłankę umyślności swoim zachowaniem, a w szczególności popełnieniem przez dłużnika przestępstw przeciwko obrotowi pieniędzmi, przestępstw przeciwko mieniu, przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym, przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów, działania w zorganizowanej grupie i związku przestępczym.

Przyjmuje się, że pojęcie rażącego niedbalstwa, w kontekście przepisu art. 491 ⁴ ust. 1 p.u. i definicji niewypłacalności, oznacza przekroczenie podstawowych i elementarnych zasad staranności przy ocenie obecnej własnej sytuacji majątkowej i sytuacji majątkowej, która będzie istniała w czasie trwania zobowiązania. O rażącym niedbalstwie można mówić zatem w sytuacji, gdy oceniane zachowanie odbiega od wzorcowego modelu postępowania w określonej sytuacji, i to odbiega w stopniu drastycznym. Dlatego dokonując oceny, w jakim stopniu postępowanie dłużnika stanowiło niedbalstwo, należało wziąć pod uwagę wymóg dochowania staranności, jakiej wymaga się w konkretnych okolicznościach od konkretnego dłużnika. Rażące niedbalstwo jest niezachowaniem podstawowych i oczywistych zasad ostrożności, które są jasne i wiadome dla rozsądnego człowieka, ale poziom tej oczywistości zależy też oczywiście od danego stanu faktycznego i osoby sprawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2007 r., II CSK 170/07, LEX 465906).

Zdaniem Sądu Okręgowego podnoszona przez dłużnika w zażaleniu okoliczność, że w popełnianych przez niego przestępstwach pełnił on rolę „słupa”, w żaden sposób nie wpływa na odmienną od dokonanej przez Sąd Rejonowy oceny zawinienia dłużnika. Słusznie bowiem wskazał Sąd Rejonowy, że wina wnioskodawcy została przesądzona w prawomocnych wyrokach karnych, zaś ustalenia poczynione przez sądy w tych sprawach wiążą sąd w sprawie cywilnej w związku z treścią art. 11 k.p.c. Ponadto, trudno mówić o „wykorzystaniu” dłużnika przez jego przyjaciół wskutek ich manipulacji w sytuacji, kiedy dłużnik samodzielnie podejmował decyzje o prowadzeniu wspólnie z nimi działalności gospodarczej i samodzielnie podejmował decyzje jakie czynności wykonywać w ramach tej działalności. Poza tym, dłużnik był nie jeden raz ale wielokrotnie karany za popełnienie przestępstw przeciwko mieniu, obrotowi gospodarczemu i interesom majątkowym w obrocie cywilnoprawnym.

Należy również wskazać, iż podnoszenie przez dłużnika w zażaleniu, że odbywając karę pozbawienia wolności podejmował on zatrudnienie, aby wynagrodzenie z tego tytułu dało możliwość spłaty jego zobowiązań jest nietrafne. W ocenie Sądu Okręgowego podkreślenia wymaga, iż dochody, które dłużnik uzyskiwał wykonując pracę podczas odbywania kary pozbawienia wolności, nie były dochodami, które mogłyby zaspokoić wierzycieli, a właśnie z uwagi na popełnione umyślnie przestępstwa został dodatkowo obciążony karami grzywny czy obowiązkiem naprawienia szkody.

Dłużnik wskazywał także w zażaleniu na możliwość ogłoszenia upadłości, jeżeli jest to uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

W niniejszej sprawie nie zachodzą przesłanki do ogłoszenia upadłości dłużnika w oparciu o „względy słuszności" lub „względy humanitarne", z uwagi na istnienie przesłanki negatywnej ogłoszenia upadłości z art. 491 ⁴ ust. 1 p.u. w postaci umyślności lub rażącego niedbalstwa w doprowadzeniu się do stanu niewypłacalności, która miała zastosowanie wobec dłużnika. W takiej sytuacji Sąd nie bada, czy za upadłością przemawiałyby względy słuszności czy względy humanitarne, które są brane pod uwagę w pozostałych sytuacjach przemawiających za oddaleniem wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 491 ⁴ ust. 2, 3 i 4 p.u.). Należy przyjąć, że obie te sytuacje wykluczają się wzajemnie - przy zdecydowanie negatywnej ocenie zachowania dłużnika nie można jednocześnie powoływać się na wartości takie jak uczciwość, sprawiedliwość, dobre obyczaje, sprawiedliwość społeczna itp., których sam dłużnik nie uwzględnił w swoich motywacjach.

Dodatkowo, Sąd Rejonowy zasadnie podniósł, że dłużnik nie wykazał aby wobec jego osoby zachodziły jakiekolwiek przesłanki nakazujące uwzględnić zasady humanitaryzmu czy słuszności. Zdaniem Sądu Okręgowego taką przesłanką nie może być podniesiona w zażaleniu okoliczność, że dłużnik nie uchylał się od odpowiedzialności karnej, gdyż jak już wyżej wskazano, to m.in. zachowanie dłużnika, sprzeczne z przepisami prawa karnego doprowadziło do umyślnego pogłębienia jego stanu niewypłacalności.

W przedmiotowej sprawie zarzut naruszenia § 14 ust. 1 pkt. 5 oraz § 4 ust. 2 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez Radcę prawnego z urzędu z dnia 3 października 2016r , w ocenie Sądu Okręgowego jest chybiony.

Należy podzielić stanowisko, zgodnie z którym, jeśli żadne nadzwyczajne okoliczności nie wystąpiły, a skala aktywności pełnomocnika pozostała na przeciętnym poziomie, to nie istnieją przesłanki do zasądzenia w sprawie wynagrodzenia wyższego od stawek minimalnych (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 czerwca 2014 r., V ACa 60/14, LEX nr 1496420).

W świetle powyższych rozważań, zdaniem Sądu Okręgowego nie zaistniały przesłanki do podwyższenia wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu w niniejszej sprawie. Zauważenia wymaga, że nie przemawiał za tym nakład pracy pełnomocnika dłużnika, jak też okoliczność, iż niniejsza sprawa nie należy do spraw skomplikowanych pod względem faktycznym. Zdaniem Sądu Okręgowego konieczność poświęcenia czasu przez pełnomocnika na odszukanie miejsca pobytu dłużnika także nie uzasadnia uwzględnienia wniosku o podwyższenie wynagrodzenia pełnomocnika.

W tym stanie rzeczy, wobec braku podstaw do podważenia prawidłowości wydanego przez Sąd Rejonowy orzeczenia, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. oraz art. 35 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, zażalenie należało oddalić.

W związku z żądaniem ustanowionego dla dłużnika pełnomocnika z urzędu, o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej w postępowaniu zażaleniowym Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o przepis § 16 ust. 2 pkt 1 w zw. z § 14 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu. Stawka wynagrodzenia pełnomocnika będącego radcą prawnym wynosi 25% kwoty 1.800 zł należnej za prowadzenie sprawy z zakresu postępowania upadłościowego (tj. kwotę 450 zł). Zgodnie z art. 3 ust. 3 powołanego rozporządzenia, opłatę należało z urzędu podwyższyć o należną stawkę podatku od towarów i usług, zgodną z przepisami ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Elżbieta Kala Wojciech Wołoszyk Wiesław Łukaszewski