Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

POSTANOWIENIE

Dnia 28 stycznia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy, VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Artur Fornal

Sędziowie: Elżbieta Kala

Eliza Grzybowska

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2021 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy upadłościowej osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej K. G. (1)

w przedmiocie umorzenia zobowiązań lub ustalenia planu spłaty

na skutek zażalenia wierzyciela (...) z siedzibą w W.

na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 10 września 2020 r., sygn. akt XV GUp 341/18

p o s t a n a w i a:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.

Elżbieta Kala Artur Fornal Eliza Grzybowska

Sygn. akt VIII Gz 223/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 10 września 2020 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy (Sąd upadłościowy) ustalił plan spłaty wierzycieli upadłej K. G. (2) w ten sposób, że upadła przeznaczy na zaspokojenie swoich wierzycieli łączną kwotę 300 zł miesięcznie, uiszczając raty miesięczne do 15 tego dnia każdego miesiąca przez okres 36 miesięcy począwszy od miesiąca następnego po uprawomocnieniu się postanowienia, uiszczając raty miesięczne wobec wierzycieli w kwotach :

1.  raty od pierwszej do szóstej na rzecz wierzyciela Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy w kwocie 300 zł.,

2.  siódma rata na rzecz wierzycieli :

a)  Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy w kwocie 31,71 zł.,

b)  Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. – Oddział w B. w kwocie 268,29 zł,

3.  raty od ósmej do 36 na rzecz wierzyciela Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. – Oddział w B. w kwocie 300 zł.

W powyższym postanowieniu rozstrzygnięto także o tym, że po wykonaniu przez upadłą K. G. (2) planu spłaty, zobowiązania upadłej powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości tj. przed dniem 13 grudnia 2018r. zostaną w pozostałej części umorzone.

W uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał, że syndyk wniósł o ustalenie planu spłaty wierzycieli z miesięczną ratą w kwocie 300 zł przez okres 3 lat, z czym zgodziła się upadła zgodziła się ze stanowiskiem syndyka i wniosła o ustalenie planu spłaty w powyższej kwocie. Wierzyciele sprzeciwili się ewentualnemu umorzeniu zobowiązań upadłej bez ustalenia planu spłaty i wnieśli o ustalenie planu spłaty.

Sąd pierwszej instancji wskazał także, że postanowieniem z dnia 13 grudnia 2018r. Sąd ogłosił upadłość K. G. (2) jako osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej, zaś postanowieniem z dnia 20 sierpnia 2020 r. sędzia – komisarz zatwierdził listę wierzytelności, postanowieniem z dnia 18 września 2019r. sędzia – komisarz zatwierdził uzupełniającą listę wierzytelności, a postanowieniem z dnia 12 czerwca 2020 r. kolejną uzupełniającą listę wierzytelności. Natomiast postanowieniem z dnia 9 października 2019 r. sędzia komisarz zatwierdził ostateczne sprawozdanie syndyka. Ostateczny plan podziału nie został sporządzony. Zgromadzone w masie środki pieniężne wystarczyły jedynie na pokrycie części kosztów postępowania.

Sąd Rejonowy swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących okolicznościach:

Upadła K. G. (2) ma 34 lata, mieszka w L. w domu z byłym partnerem do czasu znalezienia mieszkania w B.. Upadła zamieszkuje na podstawie użyczenia, prowadzi gospodarstwo domowe wspólnie z córką w wieku 12 lat. Upadła nie ma żadnego majątku, pracuje w firmach fotowoltaicznych - ostatnia umowa skończyła się w sierpniu 2020 r., upadla czeka na wypłatę wynagrodzenia. Planuje wynająć mieszkanie w B., gdyż jej córka chodzi tutaj do szkoły. Sąd pierwszej instancji wskazał, że upadła do tej pory zarabiała około 2400 zł miesięcznie. Dodatkowo upadla otrzymuje alimenty na córkę w kwocie 700 zł oraz świadczenie 500 plus. Sąd wskazał także, że upadła wydaje całe alimenty na wydatki córki. Upadła nie była w stanie określić wysokości swoich koniecznych wydatków.

Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu swego stanowiska wskazał także, że upadła jest osobą młodą, która ma możliwości majątkowe, albowiem jest zdolna do wykonywania pracy zarobkowej. Upadła przyznała, że od dłuższego czasu pracuje w firmach fotowoltaicznych i z tego tytułu zarabia 2400 zł. Sąd Rejonowy podkreślił, że aktualnie upadła nie ma żadnej pracy, ale ma świadomość, że musi ją podjąć, aby mieć środki na własne utrzymanie. Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że upadła podała, iż oferowane w takich firmach wynagrodzenie oscyluje pomiędzy 2200 zł -2500 zł. W konsekwencji czego Sąd ten przyjął, że możliwości zarobków upadłej są na poziomie 2400 zł. Dodając do tej kwoty 700 zł alimentów i 500 zł świadczenia 500 plus, upadła może dysponować kwotą 3600 zł. Sąd upadłościowy podkreślił przy tym, że upadła nie określiła konkretnie wysokości miesięcznych wydatków, jedynie wskazała, że całe alimenty przeznacza na utrzymanie córki. Upadła szuka małego lokalu do wynajęcia w B., gdyż jej córka chodzi tutaj do szkoły. Z doświadczenia życiowego zdaniem Sądu Rejonowego wynika, że czynsz małego lokalu w B. wynosi około 1500 zł. Co więcej Sąd wskazał, że czynsz oraz opłaty związane z eksploatacją lokalu mogą wynieść około 500 zł. Łączną wysokość miesięcznych wydatków upadłej Sąd przyjął na poziomie 600 zł. W ocenie Sądu pierwszeh instancji po odjęciu powyższych kwot od możliwego dochodu upadłej, pozostaje jej miesięcznie około 300 zł, którą może przeznaczyć na spłatę wierzycieli.

Sąd Rejonowy zważył, że zgodnie z art. 491 ¹⁵ ust. 3 ustawy – Prawo upadłościowe tymczasowo pokrytymi przez Skarb Państwa kosztami postępowania obciąża się upadłego. Koszty te uwzględnia się w planie spłaty wierzycieli w pełnej wysokości, przy czym ich spłata może być rozłożona na raty na czas nie dłuższy przewidywany na wykonanie spłaty wierzycieli. W związku z tym, Sąd pierwszej instancji wskazał, że tymczasowe koszty poniesione przez Skarb Państwa wynoszą 1831,71 zł i zostaną one zaspokojone przez upadłą w wyniku zapłaty sześć pierwszych pełnych rat i częściowo siódmej. Sąd wskazał, że w ramach siódmej raty upadła zapłaci brakującą kwotę 31,37 zł., a pozostała część tej raty zostanie przeznaczona na wierzyciela uznanego na liście wierzytelności w kategorii I. Sąd Rejonowy podał, że wysokość wierzytelności w kategorii I tego wierzyciela wynosi 27.448,66 zł, zaś dopiero po spłacie tej wierzytelności przez upadłą możliwe byłoby ustalenie planu spłaty na kolejnych wierzycieli z kategorii II. Jednocześnie Sąd I instancji podkreślił, że upadła spłaci tylko częściowo wierzyciela z kategorii. Zdaniem Sądu pierwszej instancji w ten sposób zostanie zrealizowany zasadniczy cel postępowania upadłościowego wobec osób nieprowadzących działalności gospodarczej tj. oddłużenie upadłego, a roszczenia wierzycieli zaspokojone w najwyższym możliwym stopniu.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł wierzyciel (...) z siedzibą w W., zaskarżając to postanowienie w części dotyczącej ustalenia planu spłat wierzycieli. Zaskarżonemu postanowieniu wierzyciel zarzucił:

­

naruszenie art. 233 k.p.c. co miało istotny wpływ na wynik sprawy poprzez dowolne przyjęcie, że upadła jest zdolna do dokonywania jedynie wpłat w kwocie 300 zł miesięcznie, w sytuacji gdy Sąd pierwszej instancji ustalił, że zarobki upadłej to 2400 zł, a na utrzymanie córki otrzymuję kwotę 700 zł tytułem alimentów oraz 500 zł tytułem świadczenia 500 plus,

­

pokrzywdzenie wierzyciela (...) poprzez całkowite pominięcie jego wierzytelności w ustalonym planie spłat.

Wierzyciel wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez podwyższenie kwoty wskazanej w planie spłat na rzecz wierzycieli do kwoty 1500 zł miesięcznie w ratach płatnych przez 36 miesięcy, przy czym wyłącznie na rzecz wierzyciela (...) w W. będą płatne raty od 1- 36 w kwocie 500 zł oraz o obciążenie upadłej kosztami postępowania zażaleniowego.

W uzasadnieniu zażalenia wierzyciel podniósł, że biorąc pod uwagę możliwości zarobkowe upadłej, możliwość przeznaczenia całej kwoty na swoje utrzymanie i pokrywanie wydatków utrzymania córki z dodatkowych świadczeń Sąd I instancji nie wziął pod uwagę okoliczności, że upadła powinna przede wszystkim dążyć do spłacenia swoich długów także na rzecz prywatnych wierzycieli.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie wierzyciela zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie wyjaśnić trzeba, że w przedmiotowej sprawie zastosowanie znajdują przepisy o postępowaniu upadłościowym (konsumenckim) w brzmieniu obowiązującym przed dniem 24 marca 2020 r. Jak wynika bowiem z regulacji art. 9 ust. 1 i art. 10 ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1802) w sprawach, w których przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy wpłynął wniosek o ogłoszenie upadłości, stosuje się przepisy dotychczasowe, z wyjątkiem art. 315, art. 317, art. 320, art. 330a i art. 334 ustawy – Prawo upadłościowe, które stosuje się w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Skoro więc w przedmiotowej sprawie upadła złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości w marcu 2018 (jak wynika z załączonych akt sprawy XV GU 126/18) nie znajduje w niej zastosowania – co istotne dla rozstrzygnięcia – obecna (obowiązująca od dnia 24 marca 2020 r.) regulacja art. 491 ¹⁵ ust. 7 ustawy - Prawo upadłościowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2020, poz. 1228 ze zm.) przewidująca odpowiednie stosowanie do planu spłaty wierzycieli oraz wykonania określonego w planie spłaty wierzycieli podziału funduszów masy upadłości m.in. przepisów art. 340-348 ww. ustawy, gdzie mowa o podziale należności podlegających zaspokojeniu na kategorie (art. 342), a także kolejności ich zaspokojenia (art. 343). Warto przy tym skazać, że z uzasadnienia rządowego projektu ww. ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (VIII kadencja, druk sejm nr 3480) jednoznacznie wynika, iż zmiany wprowadzone przez ustawodawcę w art. 491 ¹⁵ prawa upadłościowego są innowacyjnym rozwiązaniem, w którym zaproponowano połączenie planu spłaty wierzycieli z planem podziału. Uznać w konsekwencji trzeba, że wolą ustawodawcy było wprowadzenie takiego rozwiązania dopiero w postępowaniach upadłościowych wszczętych na skutek wniosku złożonego od dnia 24 marca 2020 r.

Gdy więc chodzi o kolejność zaspokojenia wierzycieli w ramach planu spłaty trzeba zwrócić uwagę, że na tle poprzednio obowiązującej w tym zakresie regulacji (znajdującej zastosowanie w niniejszej sprawie) wyrażony został pogląd, że chociaż z uwagi na odesłanie z art. 491 ² ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 498 ze zm. - dalej jako „p.u.”), reguły wykładni systemowej mogłyby kierować uwagę na kategorie określone w art. 342 p.u. (por. A.J. Witosz, Plan spłaty wierzycieli w upadłości konsumenckiej, „Monitor Prawniczy” 2010, nr 10, s. 586), to jednak w nauce prawa za dominujący należy uznać pogląd, że wolą ustawodawcy było przyjęcie w tym przypadku zasady równości praw wierzycieli, których wierzytelności zostały uznane na liście wierzytelności (zob. np. R. Adamus [w:] Upadłość konsumencka, red. R. Adamus, B. Gorele, Warszawa 2015, s. 276; także [w] Prawo upadłościowe. Komentarz. Warszawa 2019, SIP Legalis, nb 3 do art. 491 ¹⁵ ; a ponadto Ł. Lipowicz [w] P. Filipiak (red.) Upadłość konsumencka po dużej nowelizacji. Komentarz Poznań 2015, s. 235 oraz A. Hrycaj, A. Owczarewicz, A. Pawłowski Postanowienie sądu o ustaleniu planu spłaty w postępowaniu upadłościowym prowadzonym wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, „Doradca Restrukturyzacyjny” 2016, nr 4, s.40).

Zauważono w doktrynie, że ustawodawca w art. 491 ¹⁵ ust. 1-3 p.u. w sposób wprawdzie mało wyraźny, ale niewątpliwy, zdecydował o wprowadzeniu własnego, swoistego systemu kategorii (grup zaspokojenia wierzycieli) na gruncie realizacji planu spłaty:

1.  kategoria uprzywilejowana, którą należy wyodrębnić w związku z regulacją art. 491 ¹⁵ ust. 2 i 3 p.u. (zobowiązania powstałe po ogłoszeniu upadłości i koszty postępowania), która w założeniu powinna zostać zaspokojona w całości w okresie realizacji planu spłaty wierzycieli;

2.  kategoria zwykła o której mowa w art. 491 ¹⁵ ust. 1 p.u. (zobowiązania sprzed daty ogłoszenia upadłości, które zostały uznane na liście wierzytelności) która może podlegać częściowemu umorzeniu;

3.  kategoria pominięta (zobowiązania sprzed daty ogłoszenia upadłości, nieuznane na liście wierzytelności), która w ogóle nie podlega spłacie w toku wykonywania planu spłaty wierzycieli, ale podlega umorzeniu.

Przyjmuje się w szczególności, że w obrębie ww. kategorii zwykłej należy wierzytelności traktować jednakowo, co należy rozumieć jako proporcjonalne określenie wysokości spłat w stosunku do wysokości każdej z poszczególnych wierzytelności, z uwzględnieniem kwot spłaconych w fazie likwidacyjnej (zob. A. J. Witosz [w] Prawo upadłościowe. Komentarz WKP 2017 , teza 2 i 8 do art. 491 ¹⁵ ust. 1; a także P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2018, SIP Legalis, nb 7 do art. 491 ¹⁵). Argumentuje się, że przy wykonaniu planu spłaty nie zachodzą podstawy do zastosowania przepisu art. 342 ust. 1 p.u. (zaliczenie wierzycieli do kategorii zaspokojenia), gdyż nie przewiduje tego regulacja art. 491 ¹⁵ p.u., która ma w tym zakresie charakter wyczerpujący. Gdyby bowiem ustawodawca zakładał odpowiednie zastosowanie w tym przypadku przepisów o podziale funduszów masy upadłości, to zbędne byłoby szczególne regulowanie w art. 491 ¹⁵ ust. 2 i 3 p.u. zasad spłacania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po ogłoszeniu upadłości (tzw. długów masy upadłości), gdyż kwestie te są przecież uregulowane w art. 343 ust. 1 i 1a p.u. (zob. A. Hrycaj, A. Owczarewicz, A. Pawłowski Postanowienie sądu o ustaleniu planu spłaty w postępowaniu upadłościowym prowadzonym wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, „Doradca Restrukturyzacyjny” 2016, nr 4, s. 40). W ocenie Sądu drugiej instancji dodać też trzeba, podzielając powyższą argumentację, że – z mocy odesłania wynikającego z art. art. 491 ² ust. 1 p.u. – przepisy art. 342 – 344 ww. ustawy mogłyby znajdować zastosowanie do upadłości konsumenckiej wyłącznie przy zaspakajaniu wierzycieli z funduszów masy upadłości, a więc w toku postępowania upadłościowego, podczas gdy uprawomocnienie się postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli oznacza zakończenie tego postępowania (art. 491 ¹⁴ ust. 3 p.u.). Ograniczenia praw wierzycieli, którzy uzyskali uznanie na liście wierzytelności, do uzyskania następnie zaspokojenia w ramach realizacji planu spłaty – już po zakończeniu postępowania upadłościowego – poprzez przyznanie niektórym z nich pierwszeństwa wynikającego z kategorii wymienionych w art. 342 p.u., nie można więc domniemywać, skoro ustawodawca nie przewidział go w sposób wyraźny.

W konsekwencji, w ocenie Sądu odwoławczego, ustalenie planu spłaty nastąpiło w niniejszej sprawie z obrazą przepisu art. 491 ^l5 ust. 1 p.u., skoro Sąd Rejonowy przewidział w nim pierwszeństwo zaspokojenia wierzytelności uznanych na liście w kategorii I.

Wydanie w niniejszej sprawie orzeczenia reformatoryjnego przez Sąd drugiej instancji nie jest jednak możliwe, gdyż przedmiotowe postępowanie zażaleniowe toczy się z udziałem wyłącznie upadłego, syndyka, a także skarżącego wierzyciela, o jego czynnościach i zapadłych orzeczeniach nie zawiadamia się bowiem pozostałych wierzycieli (zob. art. 222 ust. 2 i 4 i art. 220 ust. 1 zd. 2 w zw. z art. art. 491 ² ust. 1 p.u.). Dopiero więc Sąd Rejonowy (Sąd upadłościowy) przy ponownym rozpoznaniu sprawy obowiązany będzie wysłuchać w tym zakresie wszystkich uczestników postępowania, tj. także pozostałych wierzycieli (art. 491 ¹⁴ ust. 1 p.u.).

W tym stanie rzeczy przedwczesne jest rozważanie przez Sąd Okręgowy zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c., mającego polegać na przyjęciu przez Sąd pierwszej instancji błędnej oceny możliwości zarobkowych upadłej. Nie byłoby bowiem dopuszczalne dokonanie obecnie wyłącznie przez Sąd odwoławczy po raz pierwszy ustaleń faktycznych istotnych dla ustalenia planu spłaty, z uwagi na obowiązek respektowania zasady dwuinstancyjności postępowania (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2012 r., I CZ 168/12, OSNC 2013, nr 5, poz. 68 oraz z dnia 20 lutego 2015 r., V CZ 119/14, LEX nr 1661943), przy uwzględnieniu zasady, że zalecenia Sądu drugiej instancji udzielone po uchyleniu orzeczenia i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania nie mogą narzucać Sądowi pierwszej instancji określonej oceny materiału dowodowego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2013 r., V CSK 156/12, LEX nr 1347907).

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd pierwszej instancji ustalając plan spłaty wierzycieli przede wszystkim uwzględni wyrażoną wyżej ocenę prawną regulacji art. 491 ^l5 ust. 1 p.u. Ponownie orzekając w przedmiocie planu spłaty wierzycieli Sąd pierwszej instancji powinien poczynić ustalenia w zakresie aktualnych na dzień orzekania możliwości zarobkowych upadłej oraz kosztów jej utrzymania i na tej podstawie ustalić wysokość miesięcznej raty w ramach planu spłaty wierzycieli. W tym celu Sąd Rejonowy (Sąd upadłościowy) powinien ponownie wysłuchać upadłą, a ponadto także syndyka oraz wierzycieli – jak o tym stanowi przepis art. 491 ¹⁴ ust. 1 p.u.– umożliwiając im przedstawienie stanowiska i złożenie ewentualnych wniosków dowodowych.

Mając na uwadze przytoczone okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie zastosowanego odpowiednio przepisu art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 229 w zw. z art. 491 ² ust. 1 p.u., orzekł jak w sentencji.

Przy czym wskazać trzeba, że podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania zażaleniowego stanowił przepis art. 108 § 2 k.p.c., a przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd upadłościowy powinien mieć na uwadze wynikające z art. 233 w zw. z art. z art. 491 ² ust. 1 p.u. reguły dotyczące zasad ewentualnego zwrotu wierzycielowi kosztów poniesionych przez niego w postępowaniu upadłościowym.

Elżbieta Kala Artur Fornal Eliza Grzybowska