Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

POSTANOWIENIE

Dnia 10 lutego 2021 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy, VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Artur Fornal

Sędziowie: Sylwia Durczak - Żochowska

Jacek Wojtycki

po rozpoznaniu w dniu 10 lutego 2021 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy upadłościowej osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej – E. P.

w przedmiocie ustalenia planu spłaty wierzycieli bądź umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty

na skutek zażalenia wierzyciela (...) w W.

na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 3 listopada 2020 r., sygn. akt XV GUp 44/20

p o s t a n a w i a:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy do ponownego rozpoznania.

Jacek Wojtycki Artur Fornal Sylwia Durczak-Żochowska

Sygn. akt VIII Gz 266/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 3 listopada 2020 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy (Sąd upadłościowy) ustalił plan spłaty wierzycieli upadłego E. P. w ten sposób, że upadły miał przeznaczyć na zaspokojenie swoich wierzycieli łączną kwotę 300 zł miesięcznie, uiszczając raty miesięczne do 15-tego dnia każdego miesiąca przez okres 36 miesięcy począwszy od miesiąca następnego po uprawomocnieniu się postanowienia, uiszczając raty miesięczne wobec wierzycieli w kwotach :

1.  raty od pierwszej do dziesiątej na rzecz wierzyciela Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy w kwocie 300 zł.,

2.  jedenasta rata na rzecz wierzycieli :

a)  Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy w kwocie 74,30 zł,

a)  Miasta B. w kwocie 44,53 zł,

b)  R. P. w kwocie 58,37 zł,

c)  Skarbu Państwa – Funduszu Alimentacyjnego w kwocie 122,80 zł,

3.  raty od 12 do 36 na rzecz wierzycieli:

a)  Miasta B. w kwocie 59,19 zł,

b)  R. P. w kwocie 77,58 zł,

c)  Skarbu Państwa – Funduszu Alimentacyjnego w kwocie 163,23 zł.

W powyższym postanowieniu rozstrzygnięto także o tym, że po wykonaniu przez upadłego planu spłaty, jego zobowiązania powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości tj. przed dniem 30 stycznia 2020 r. zostaną w pozostałej części umorzone, z wyłączeniem zobowiązań alimentacyjnych.

W uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał, że upadły wniósł o ustalenie planu spłaty wierzycieli z miesięczną ratą w kwocie 300 zł, a syndyk do tego wniosku się przychylił. Sąd pierwszej instancji ocenił, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwalał na jej rozpoznanie na posiedzeniu niejawnym, rekomendowanym także z uwagi na stan epidemii.

Stan faktyczny sprawy Sąd ten ustalił na podstawie oświadczenia upadłego o przychodach i wydatkach, zaświadczeniu o zatrudnieniu i wysokości zarobków, a także potwierdzeń ponoszonych opłat. Zdaniem Sądu Rejonowego okoliczności podane przez upadłego są zbieżne z informacjami przekazanymi przez syndyka na początkowym etapie postępowania upadłościowego.

W toku postępowania na zatwierdzonej przez sędziego-komisarza liście wierzytelności uwzględniono 4 wierzycieli. Ostateczny plan podziału nie został w sprawie sporządzony, a zgromadzone w masie upadłości środki pieniężne wystarczyły jedynie na pokrycie części kosztów postępowania.

Na podstawie powyższych dowodów Sąd upadłościowy ocenił, że biorąc pod uwagę wiek upadłego (54 lata), brak wartościowego majątku, łączny miesięczny dochód upadłego i zamieszkującej z nim partnerki (3 080,27 zł) oraz ponoszone, uzasadnione, wydatki (2 717 zł) może on przeznaczyć na spłatę Skarbu Państwa (z tytułu tymczasowo pokrytych kosztów postępowania) oraz 3 wierzycieli (których wierzytelności zostały uznane w kategorii I) około 300 zł, tj. kwotę jaka pozostaje mu po odjęciu wysokości wydatków od miesięcznego łącznego dochodu. Taka też kwota wpływała miesięcznie do masy upadłości od upadłego.

Sporządzając plan spłaty Sąd Rejonowy miał na uwadze, że zgodnie z art. 491 ¹⁵ ust. 3 ustawy – Prawo upadłościowe tymczasowo pokrytymi przez Skarb Państwa kosztami postępowania obciąża się upadłego. Koszty te uwzględniono w planie spłaty wierzycieli w pełnej wysokości, a ich spłata została rozłożona na raty. Po pokryciu w całości kosztów postępowania upadłościowego pozostałe raty należało podzielić proporcjonalnie wśród pozostałych wierzycieli – w stosunku do przysługujących im wierzytelności. Skarb Państwa korzystał w tym zakresie z ustawowego uprzywilejowania, a dopiero po spłaceniu jego wierzytelności zaspokojeniu podlegać będą – proporcjonalnie, w ramach pozostałych rat – wierzytelności uznane w kategorii I. Maksymalny czas na wykonanie planu spłaty wynosi 36 miesięcy (art. 491 ¹⁵ ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe). W pozostałej, niezaspokojonej cześci, zobowiązania uznane na liście zostaną umorzone, za wyjątkiem zobowiązań o charakterze alimentacyjnym (art. 491 ²¹ ust. 2 ustawy – Prawo upadłościowe). Zdaniem Sądu pierwszej instancji w ten sposób zostanie zrealizowany zasadniczy cel postępowania upadłościowego wobec osób nieprowadzących działalności gospodarczej tj. oddłużenie upadłego, a roszczenia wierzycieli zaspokojone w najwyższym możliwym stopniu.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł wierzyciel – (...) z siedzibą w W., zaskarżając to postanowienie w całości. Zaskarżonemu postanowieniu wierzyciel zarzucił naruszenie:

­

art. 491 ¹⁴ ust. 1 w zw. z art. 491 ¹⁵ ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe poprzez ich niewłaściwą wykładnię i przyjęcie, że dla planu spłaty wierzycieli relewantne pozostaje uznanie wierzytelności na liście w określonej kategorii, a w konsekwencji nie uwzględnienie wierzytelności skarżącego w planie spłaty, w sytuacji gdy przepisy prawa upadłościowego nie wiążą planu spłaty z kategorią w jakiej wierzytelność została uznana na liście, wobec czego ustalając plan spłaty Sąd obowiązany był uwzględnić wierzytelność zgłoszoną przez skarżącego,

­

art. 233 w zw. z art. 227 i art. 229 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i błędne przyjęcie, że maksymalną kwotą jaką upadły może przeznaczać na spłaty wierzycieli jest kwota 300 zł, podczas gdy stan zdrowia oraz doświadczenie zawodowe upadłego świadczą o możliwości podjęcia przez niego zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, a tym samym uzyskania przez upadłego wynagrodzenia na poziomie co najmniej minimalnego miesięcznego wynagrodzenia – co powinno prowadzić do uznania, że upadły będzie w stanie comiesięcznie spłacać na rzecz wierzycieli co najmniej kwotę 500 zł.

Wierzyciel wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie, że upadły będzie spłacał w równych ratach na poczet swoich zobowiązań kwotę 500 zł na okres 36 miesięcy, począwszy od miesiąca następnego po uprawomocnieniu się postanowienia, przy czym w pierwszej kolejności zostaną zaspokojone należności z tytułu kosztów postępowania tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa, a w dalszej kolejności względem wierzycieli, proporcjonalnie do udziału wierzytelności danego wierzyciela (w tym także skarżącego) w ogólnej sumie wierzytelności.

W uzasadnieniu zażalenia wierzyciel podniósł, że poza błędnym uznaniem, iż dla planu spłaty ma znaczenie uznanie wierzytelności na liście w określonej kategorii Sąd pierwszej instancji niesłusznie ocenił, że sytuacja majątkowa upadłego pozwala na przeznaczenie przez niego na plan spłaty 300 zł. Sąd ten powinien ocenić okoliczności sprawy w kontekście możliwości zarobkowych upadłego. Jako osoba zdolna do pracy i w pełni świadoma zaciągniętych zobowiązań powinien on gospodarnie rozporządzać swoim majątkiem i wykazywać aktywność w dążeniu do wywiązywania się z obowiązku świadczenia na rzecz wierzycieli. Zdaniem skarżącego upadły powinien więc dążyć do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze i za co najmniej minimalnym wynagrodzeniem za pracę. Niewystarczającym jest więc przyjęcie, że bieżące dochody upadłego stanowią odzwierciedlenie możliwości spłaty zobowiązań. Świadomość istnienia zobowiązania powinna też skłaniać upadłego do czynienia bieżących oszczędności. Zdaniem skarżącego w ustalonym stanie faktycznym trudno doszukiwać się aby upadły wykazywał odpowiedzialną postawę jako dłużnik. Rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji pomija w związku z tym słuszny interes wierzycieli.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie wierzyciela zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie konieczne okazało się uchylenie zaskarżonego postanowienia, jako wydanego w warunkach nieważności postępowania.

Zgodnie z treścią art. 378 § 1 k.p.c. – który w niniejszej sprawie znajduje odpowiednie zastosowanie (art. 397 § 3 k.p.c. w zw. z art. 229 i art. 491 ² ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 498 ze zm. - dalej jako „p.u.”) – sąd drugiej instancji w granicach zaskarżenia bierze z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Stosownie natomiast do regulacji art. 379 pkt 5 k.p.c. nieważność postępowania zachodzi, jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swoich praw. Przypadek taki zachodzić będzie wówczas, gdy z powodu uchybienia przez sąd przepisom postępowania, strona, wbrew swojej woli, została faktycznie pozbawiona możliwości działania w postępowaniu lub jego istotnej części, jeżeli skutków tego uchybienia nie można było usunąć przed wydaniem orzeczenia w danej instancji i to bez względu na to, czy takie działanie strony mogłoby mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 2010 r., IV CSK 84/10, LEX nr 621352; z dnia 10 grudnia 2009 r., III CSK 86/09, LEX nr 610166; z dnia 4 marca 2009 r., IV CSK 468/08, LEX nr 515415, a także postanowienia tego Sądu z dnia 25 marca 2014 r., I PR 291/13, LEX nr 1455814 i z dnia 31 stycznia 2018 r., I CZ 3/18, LEX nr 2449301).

Przy analizie, czy doszło do pozbawienia strony możliwości działania, należy w pierwszej kolejności rozważyć, czy nastąpiło naruszenie przepisów procesowych, następnie zaś ustalić, czy uchybienie to wpłynęło na możliwość strony (uczestnika postępowania) do działania w postępowaniu, a w końcu trzeba zbadać, czy pomimo zaistnienia tych okoliczności strona mogła bronić swoich praw w toku postępowania. W razie kumulatywnego spełnienia wszystkich tych przesłanek należy przyjąć, że strona została pozbawiona możliwości działania (por. wyrok SN z dnia 17 lutego 2004 r., III CK 290/02, LEX nr 164001; z dnia 3 listopada 2007 r., III UK 57/07, LEX nr 897947; z dnia 28 marca 2008 r., V CSK 488/07, LEX 4243315).

Przyczyny nieważności, w odróżnieniu od przyczyn innych uchybień procesowych, mają charakter bezwzględny. Nie może mieć przy tym żadnego znaczenia subiektywne zapatrywanie strony, że nie doszło do nieważności, skoro sąd bierze z urzędu pod uwagę tę okoliczność bez względu na to, którą ze stron dotknęły skutki nieważności postępowania. Ustanowione w postępowaniu cywilnym rygory służą bowiem nie tylko interesom stron (uczestników postępowania), ale chronią także interes wymiaru sprawiedliwości (por. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów SN z dnia 8 lipca 2008 r., III CZP 154/07, OSNC 2008, Nr 12, poz. 133 oraz postanowienia tego Sądu z dnia 31 stycznia 2018 r., I CZ 3/18, LEX nr 2449301).

W ocenie Sądu odwoławczego taki właśnie przypadek pozbawienia możliwości działania wierzycieli (będących uczestnikami przedmiotowego postępowania) – wobec braku ich wysłuchania przed wydaniem zaskarżonego postanowienia – zachodzi w niniejszej sprawie.

Wyjaśnić trzeba, że w przedmiotowej sprawie zastosowanie znajdują przepisy o postępowaniu upadłościowym (konsumenckim) w brzmieniu obowiązującym przed dniem 24 marca 2020 r., skoro wniosek o ogłoszenie upadłości został w niej złożony w dniu 27 września 2019 r. (jak wynika z załączonych akt sprawy XV GU 680/19 – zob. k. 3-39 v. ww. akt). Z regulacji art. 9 ust. 1 i art. 10 ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1802) wynika, że w sprawach, w których przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy wpłynął wniosek o ogłoszenie upadłości, stosuje się przepisy dotychczasowe, z wyjątkiem art. 315, art. 317, art. 320, art. 330a i art. 334 ustawy – Prawo upadłościowe, które stosuje się w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Przepis art. 491 ¹⁴ ust. 1 p.u. – w brzmieniu znajdującym zastosowanie w niniejszej sprawie – przewiduje, że po wykonaniu ostatecznego planu podziału, a gdy z uwagi na brak majątku upadłego plan podziału nie został sporządzony - po zatwierdzeniu listy wierzytelności, i po wysłuchaniu upadłego, syndyka i wierzycieli, sąd ustala plan spłaty wierzycieli albo w przypadkach, o których mowa w art. 491 ¹⁶, umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.

Należało w konsekwencji przyjąć, że wydanie postanowienia o ustalaniu planu spłaty musiało być poprzedzone procedurą wysłuchania nie tylko samego upadłego i syndyka – jak miało to miejsce w niniejszej sprawie – lecz także wierzycieli. Wysłuchanie takie ma charakter obligatoryjny. Wierzycieli należało w tym wypadku wysłuchać na posiedzeniu z ich udziałem, bądź też poprzez odebranie pisemnych oświadczeń w trybie art. 217 ust. 1 in fine p.u. Wysłuchani powinni być wszyscy wierzyciele, których wierzytelności zostały we właściwym trybie uznane na liście wierzytelności (art. 244 i nast. w zw. z art. 491 ² ust. 1 p.u.). Nieobecność osoby wezwanej na posiedzenie lub też niezłożenie przez tę osobę oświadczenia na piśmie (w wyznaczonym terminie) nie tamuje postępowania (art. 217 ust. 3 p.u.). Jak słusznie przyjmuje się w doktrynie, niezawiadomienie wierzyciela o posiedzeniu lub nieodebranie od niego oświadczenia w trybie art. 217 p.u. może być przyczyną nieważności postępowania z przyczyn wskazanych w art. 379 pkt 5 k.p.c. (por. P. Zimmerman, Prawo upadłościowe, Prawo Restrukturyzacyjne. Komentarz, wyd. 5, Warszawa 2018, SIP Legalis, nb 3 do art. 491 ¹⁴).

Mając to na uwadze należało stwierdzić, że wydając zaskarżone postanowienie bepośrednio złożeniu przez syndyka i przez upadłego wniosków o ustalenie planu spłaty ( zob. k. 65 -70v. i 72 akt) Sąd Rejonowy zaniedbał wysłuchania wierzycieli, czym naruszył bezwzględnie wiążącą go regulację art. 491 ¹⁴ ust. 1 p.u. W konsekwencji, uniemożliwiając wypowiedzenie się tym uczestnikom przed rozstrzygnięciem, pozbawił ich możności działania (obrony ich praw) na tym etapie postępowania. Prowadziło to w rezultacie do nieważności postępowania z przyczyny o której mowa w art. 379 pkt 5 k.p.c.

Rozstrzygnięcie przedmiotowej sprawy nastąpiło więc jedynie na podstawie twierdzeń samego upadłego i stanowiska syndyka, gdy przepis art. 491 ¹⁴ ust. 1 p.u. nakazywał wysłuchanie wierzycieli, jako pozostałych uczestników postępowania. Skarżący wierzyciel dopiero w zażaleniu miał więc możliwość podniesienia zarzutu w kwestii niewykorzystywania przez upadłego swoich możliwości zarobkowych ( zob. k. 77 i 79-80 akt). Nie może przy tym budzić wątpliwości, że możliwości zarobkowe nie są uznawane za tożsame z faktycznie uzyskiwanymi zarobkami – jeśli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu sił i umiejętności zarobki i dochody mogą być większe, a istniejące warunki i ważne przyczyny nie stoją temu na przeszkodzie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 1975 r, III CRN 48/75, LEX nr 7702). Tej kwestii – jak wynika z lektury uzasadnienia zaskarżonego postanowienia – Sąd Rejonowy nie ocenił jednak także i z urzędu, ograniczył się tam bowiem do stwierdzenia, że wynagrodzenie otrzymywane przez upadłego na podstawie umowy o pracę w wymiarze ¼ etatu (560 zł) jest niewielkie i dlatego upadły podejmuje prace dorywcze ( k. 73-73v. akt). Oznacza to, że z uwagi na brak rozważenia tej, istotnej dla rozstrzygnięcia, kwestii Sąd ten nie rozpoznał także istoty sprawy, co również stanowi podstawę uchylenia zaskarżonego postanowienia – wynikającą z art. 384 § 4 k.p.c. (por. m.in. wyrok SN z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 22 oraz postanowienie tego Sądu z dnia 28 marca 2018 r., V CZ 17/18, LEX nr 2495977).

Ponadto, w ocenie Sądu drugiej instancji, należy zgodzić się ze skarżącym, że ustalenie planu spłaty nastąpiło w niniejszej sprawie z obrazą przepisu art. 491 ¹⁵ ust. 1 p.u., skoro Sąd Rejonowy przewidział w nim pierwszeństwo zaspokojenia wierzytelności uznanych na liście w kategorii I, a więc z pominięciem skarżącego wierzyciela. Nie zachodziły żadne przesłanki, aby odstąpić w niniejszej sprawie od tożsamego poglądu wyrażonego w tej kwestii już poprzednio przez Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w postanowieniach z dnia 15 kwietnia 2019 r., VIII Gz 41/19 (LEX nr 2679812) i z dnia 28 stycznia 2021 r., VIII Gz 223/20 (niepublikowane), a także np. w postanowieniu Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 3 grudnia 2019 r., XXIII Gz 887/19, LEX nr 2785099).

W tym zakresie wyjaśnić trzeba, że z uwagi na konieczność stosowania w niniejszej sprawie przepisów obowiązujących przed dniem 24 marca 2020 r. (zob. powołany wyżej art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i niektórych innych ustaw; Dz. U. z 2019 r. poz. 1802) brak było podstaw do zastosowania do planu spłaty wierzycieli oraz wykonania określonego w planie spłaty wierzycieli podziału funduszów masy upadłości m.in. przepisów art. 340-348 ww. ustawy, gdzie mowa o podziale należności podlegających zaspokojeniu na kategorie (art. 342), a także kolejności ich zaspokojenia (art. 343) - o czym stanowi obecnie obowiązujący art. 491 ¹⁵ ust. 7 p.u. Warto przy tym wskazać, że z uzasadnienia rządowego projektu ww. ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (VIII kadencja, druk sejm nr 3480) jednoznacznie wynika, iż zmiany wprowadzone przez ustawodawcę w art. 491 ¹⁵ prawa upadłościowego są innowacyjnym rozwiązaniem, w którym zaproponowano połączenie planu spłaty wierzycieli z planem podziału. Uznać w konsekwencji trzeba, że wolą ustawodawcy było wprowadzenie takiego rozwiązania dopiero w postępowaniach upadłościowych wszczętych na skutek wniosku złożonego od dnia 24 marca 2020 r.

Gdy więc chodzi o kolejność zaspokojenia wierzycieli w ramach planu spłaty trzeba zwrócić uwagę, że na tle poprzednio obowiązującej w tym zakresie regulacji (znajdującej zastosowanie w niniejszej sprawie) wyrażony został pogląd, że chociaż z uwagi na odesłanie z art. 491 ² ust. 1 p.u., reguły wykładni systemowej mogłyby kierować uwagę na kategorie określone w art. 342 p.u. (por. A.J. Witosz, Plan spłaty wierzycieli w upadłości konsumenckiej, „Monitor Prawniczy” 2010, nr 10, s. 586), to jednak w nauce prawa za dominujący należy uznać pogląd, że wolą ustawodawcy było przyjęcie w tym przypadku zasady równości praw wierzycieli, których wierzytelności zostały uznane na liście wierzytelności (zob. np. R. Adamus [w:] Upadłość konsumencka, red. R. Adamus, B. Gorele, Warszawa 2015, s. 276; także [w] Prawo upadłościowe. Komentarz. Warszawa 2019, SIP Legalis, nb 3 do art. 491 ¹⁵ ; a ponadto Ł. Lipowicz [w] P. Filipiak (red.) Upadłość konsumencka po dużej nowelizacji. Komentarz Poznań 2015, s. 235 oraz A. Hrycaj, A. Owczarewicz, A. Pawłowski Postanowienie sądu o ustaleniu planu spłaty w postępowaniu upadłościowym prowadzonym wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, „Doradca Restrukturyzacyjny” 2016, nr 4, s. 40).

Zauważono w doktrynie, że ustawodawca w art. 491 ¹⁵ ust. 1-3 p.u. w sposób wprawdzie mało wyraźny, ale niewątpliwy, zdecydował o wprowadzeniu własnego, swoistego systemu kategorii (grup zaspokojenia wierzycieli) na gruncie realizacji planu spłaty:

1.  kategoria uprzywilejowana, którą należy wyodrębnić w związku z regulacją art. 491 ¹⁵ ust. 2 i 3 p.u. (zobowiązania powstałe po ogłoszeniu upadłości i koszty postępowania), która w założeniu powinna zostać zaspokojona w całości w okresie realizacji planu spłaty wierzycieli;

2.  kategoria zwykła o której mowa w art. 491 ¹⁵ ust. 1 p.u. (zobowiązania sprzed daty ogłoszenia upadłości, które zostały uznane na liście wierzytelności) która może podlegać częściowemu umorzeniu;

3.  kategoria pominięta (zobowiązania sprzed daty ogłoszenia upadłości, nieuznane na liście wierzytelności), która w ogóle nie podlega spłacie w toku wykonywania planu spłaty wierzycieli, ale podlega umorzeniu.

Przyjmuje się w szczególności, że w obrębie ww. kategorii zwykłej należy wierzytelności traktować jednakowo, co należy rozumieć jako proporcjonalne określenie wysokości spłat w stosunku do wysokości każdej z poszczególnych wierzytelności, z uwzględnieniem kwot spłaconych w fazie likwidacyjnej (zob. A. J. Witosz [w] Prawo upadłościowe. Komentarz WKP 2017 , teza 2 i 8 do art. 491 ¹⁵ ust. 1; a także P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2018, SIP Legalis, nb 7 do art. 491 ¹⁵). Argumentuje się, że przy wykonaniu planu spłaty nie zachodzą podstawy do zastosowania przepisu art. 342 ust. 1 p.u. (zaliczenie wierzycieli do kategorii zaspokojenia), gdyż nie przewiduje tego regulacja art. 491 ¹⁵ p.u., która ma w tym zakresie charakter wyczerpujący. Gdyby bowiem ustawodawca zakładał odpowiednie zastosowanie w tym przypadku przepisów o podziale funduszów masy upadłości, to zbędne byłoby szczególne regulowanie w art. 491 ¹⁵ ust. 2 i 3 p.u. zasad spłacania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po ogłoszeniu upadłości (tzw. długów masy upadłości), gdyż kwestie te są przecież uregulowane w art. 343 ust. 1 i 1a p.u. (zob. A. Hrycaj, A. Owczarewicz, A. Pawłowski Postanowienie sądu o ustaleniu planu spłaty w postępowaniu upadłościowym prowadzonym wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, „Doradca Restrukturyzacyjny” 2016, nr 4, s. 40). W ocenie Sądu drugiej instancji dodać też trzeba, podzielając powyższą argumentację, że – z mocy odesłania wynikającego z art. art. 491 ² ust. 1 p.u. – przepisy art. 342 – 344 ww. ustawy mogłyby znajdować zastosowanie do upadłości konsumenckiej wyłącznie przy zaspakajaniu wierzycieli z funduszów masy upadłości, a więc w toku postępowania upadłościowego, podczas gdy uprawomocnienie się postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli oznacza zakończenie tego postępowania (art. 491 ¹⁴ ust. 3 p.u.). Ograniczenia praw wierzycieli, którzy uzyskali uznanie na liście wierzytelności, do uzyskania następnie zaspokojenia w ramach realizacji planu spłaty – już po zakończeniu postępowania upadłościowego – poprzez przyznanie niektórym z nich pierwszeństwa wynikającego z kategorii wymienionych w art. 342 p.u., nie można więc domniemywać, skoro ustawodawca nie przewidział go w sposób wyraźny.

Ponownie orzekając w przedmiocie planu spłaty Sąd Rejonowy powinien wysłuchać upadłego, syndyka a także wierzycieli – jak o tym stanowi przepis art. 491 ¹⁴ ust. 1 p.u.– umożliwiając im przedstawienie stanowiska i złożenie ewentualnych wniosków dowodowych. Dopiero wysłuchanie wszystkich uczestników postępowania i ocena ich stanowisk pozwoli na dokonanie istotnych dla planu spłaty ustaleń co do aktualnych na dzień orzekania możliwości zarobkowych upadłego oraz kosztów jego utrzymania (art. 491 ¹⁵ ust. 1 p.u.). Sąd pierwszej instancji obowiązany będzie uwzględnić przy tym wyrażoną wyżej ocenę prawną regulacji art. 491 ¹⁵ ust. 1 p.u. (art. 386 § 6 k.p.c.).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie zastosowanego odpowiednio przepisu art. 386 § 2 i 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. i art. 229 w zw. z art. 491 ² ust. 1 p.u., orzekł jak w sentencji.

Jacek Wojtycki Artur Fornal Sylwia Durczak-Żochowska