Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy X Wydział Cywilny Rodzinny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Mirela Tocha - Plata
Sędziowie:	SO Małgorzata Koźmińska SO Anna Pochylczuk (spr.)
Protokolant:	st. sekr. sąd. Małgorzata Sztuczyńska

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2015 r. w Bydgoszczy

na rozprawie sprawy

z powództwa M. K. (1)

przeciwko P. K. i A. K. (1)

o obniżenie alimentów

oraz z powództwa P. K.

przeciwko M. K. (1)

o podwyższenie alimentów

na skutek apelacji wniesionej przez powoda – pozwanego wzajemnego M. K. (1)

oraz na skutek zażalenia wniesionego przez pozwane A. K. (1) i P. K.

od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

z dnia 23 lipca 2014 roku, sygnatura akt V RC 306/12

1.  uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej obniżenia alimentów na rzecz P. K. i podwyższenia alimentów na jej rzecz i w tym zakresie sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy do ponownego rozpoznania pozostawiając temu sądowi rozstrzygniecie o kosztach tego postępowania,

2.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym w ten sposób, że z dniem 01 października 2014r. obniża alimenty od M. K. (1) na rzecz A. K. (1) z kwoty 800zł. ustalonej wyrokiem Sądu Rejonowego w (...) z dnia (...). w sprawie (...)do kwoty 650zł. /sześćset pięćdziesiąt/ miesięcznie,

3.  oddala apelację w pozostałej części,

4.  znosi wzajemnie koszty procesu za II instancję dotyczące powództwa przeciwko A. K. (1),

5.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej A. K. (2) 300zł. tytułem zwrotu kosztów procesu za I instancję i oddala zażalenie w pozostałym zakresie dotyczącym A. K. (1).

Sygn. akt XCa 299/14

XCz 211/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 23.07.2014 wydanym w sprawie VRC 306/12 oddalono powództwo o obniżenie renty alimentacyjnej (punkt 1 wyroku), oddalono powództwo wzajemne o podwyższenie renty alimentacyjnej (punkt 2 wyroku), a koszty zastępstwa adwokackiego zniesiono wzajemnie (punkt 3 wyroku).

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł o następujące ustalenia faktyczne.

Na mocy wyroku Sądu Rejonowego w (...) z dnia (...)r zmienionym tylko co do okresu płatności alimentów wyrokiem Sądu Okręgowego w (...) z dnia (...)r powód - pozwany wzajemny został zobowiązany do łożenia na rzecz P. K. alimentów w kwocie 900 zł miesięcznie, a na rzecz A. K. (1) kwoty 800 zł miesięcznie. Po upływie 4 miesięcy od rozstrzygnięcia przez Sąd Okręgowy powód-pozwany wzajemny wniósł o obniżenie alimentów

Powód-pozwany wzajemny ma wykształcenie wyższe(...). Ukończył dodatkowe studia w zakresie (...) i ma również licencjat w zakresie (...). Powód - pozwany wzajemny od 22 maja 2012 do 15 grudnia 2012 roku mieszkał i pracował w (...), a od 23 grudnia 2012 do 25 marca 2013 przebywał w (...)u swojej matki. Ponownie od 13 kwietnia do 17 października 2013 roku ponownie mieszkał i pracował w (...). Za godzinę pracy w (...) otrzymywał 6,18 £, a za cały okres pracy do 15 grudnia 2012 otrzymał 9.101 £ netto. Natomiast za okres od 13 kwietnia 2013 roku do 17 października 2013 roku 8.700 £. Pracując w (...) zarabiał ok. 400 $ tygodniowo. Obecnie powód - pozwany wzajemny jest również za granicą, przypuszczalnie w (...).

Powód - pozwany wzajemny jest współwłaścicielem wspólnie z córkami dwóch działek w (...) o pow. 220 m ^{( 2)} i 6500 m ^{( 2)}. Za trzecią działkę w (...) powód - pozwany wzajemny otrzymał od córek spłatę w kwocie 75.000 zł w 2009 roku. Nadto jest on właścicielem mieszkania w kamienicy o pow. ok. 91 m ^{( 2)} położonego w (...) przy ul. (...) wartego ok. 210.000 zł.

Obecna sytuacja materialna powoda - pozwanego wzajemnego nie jest Sądowi Rejonowemu znana bowiem powód - pozwany wzajemny ostatni raz stawił się na rozprawie dnia 18 października 2013 roku.

W chwili wniesienia pozwu pozwana A. K. (1) była uczennicą II klasy (...). W chwili obecnej dostała się na studia na (...)o kierunku (...). Już znalazła sobie mieszkanie, którego koszt wynajmu będzie wynosił 500 -600 zł miesięcznie. W przygotowaniu do matury pozwana korzystała z korepetycji z języka angielskiego i fizyki. Koszt tych korepetycji to kwota 800 zł. Z uwagi na kłopoty stomatologiczne jest ona pod stalą kontrolą stomatologa. Pozwaną utrzymuje matka. Ma ona dobre relację z ojcem. Jak jest w (...)odwiedza go. Ojciec kupuje jej odzież Jak córka jest u niego spożywa posiłki. Obecnie A. jest właścicielką mieszkania położonego w (...) przy ul. (...). Z tytułu wynajmu mieszkania otrzymuje kwotę ok. 1500 zł. miesięcznie. Ten dochód z mieszkania ma finansować jej studia

Pozwana A. K. (1) jest również w 1/2 współwłaścicielką działki w K., a w 1/3 mieszkania przy ul. (...), które jest wynajmowane za kwotę 900 zł miesięcznie. Mieszkanie przy ul. (...) jest wystawione na sprzedaż z uwagi na fakt, iż powód wystąpił przeciwko córce A. ze skargą pauliańską. Koszty utrzymania A. K. (1) wynosiły gdy uczyła się w (...)ok. 2000 zł miesięcznie.

Pozwana - powódka wzajemna P. K. w chwili wniesienia pozwu była studentką (...)III roku Wydziału(...)Skończyła licencjat. Mieszkała w akademiku, ale chciała się przenieść na kwaterę, gdyż w akademiku jej zdaniem nie było klimatu do nauki. III rok licencjatu pisała w (...) w ramach stypendium E.. Dostawała stypendium 320 € miesięcznie. Za pokój w (...) płaciła 270 € miesienie, a za wyżywienie 200 €. Chciała zrobić certyfikat z języka (...), którego koszt wynosił kwotę ok. 2000 zł. Było jej to potrzebne do dalszej pracy zawodowej. Uczy się również języka (...). Dużo podróżuje. Z uwagi na problemy z uzębieniem pozwana - powódka wzajemna bardzo często korzysta z pomocy stomatologa. Stwierdzono u niej wrodzoną wadę serca i jest ona pod stalą opieką kardiologa. Przypuszczalnie będzie miała wstawioną zastawkę. Obecnie stara się o uzyskanie z tego powodu orzeczenia o ustaleniu stopnia niepełnosprawności. Obecnie P. K. przebywa od stycznia 2014 r w (...)jako wolontariuszka. Ten wolontariat ma przyczynić się do przyjęcia jej na studia w B.. Obecnie będzie studentką (...)na kierunku (...).

P. K. w chwili obecnej jest współwłaścicielką w 1/2 wraz z siostrą A. działki w K., a za zniesienie współwłasności zapłaciła ojcu kwotę 75.000 zł otrzymanych od matki, oraz w 1/3 mieszkania w B. przy ul. (...) i udział w 1/4 w pozostałych dwóch działkach w K.. Ojciec wystąpił przeciwko córce P. ze skargą pauliańską. Sprawę wygrał i córka ma mu zwrócić kwotę 24.505 zł z ustawowymi odsetkami.

Pozwana - powódka wzajemna P. K. wystąpiła przeciwko ojcu z pozwem o podwyższenie alimentów z kwoty 900 zł miesięcznie do kwoty 1200 zł miesięcznie. Pozew motywowała znacznym wzrostem kosztów utrzymania związanym z wykrytą u niej wrodzoną wadą serca i koniecznością wykonania szeregu badań kardiologicznych. Z uwagi na zdiagnozowanie u niej zapalenia wsierdzia zalecono jej całkowite wyleczenie uzębienia, jako możliwego ogniska zapalnego. Stwierdzono 11 zębów wymagających leczenia. Koszt leczenia oszacowano na kwotę 5000 zł.

Matka pozwanych obecnie R. M. (1) pozostaję w związku konkubenckim, z którego ma jedno dziecko córkę M.. Wykonuje zawód (...). Obecnie ma zerowe dochody, ale z uwagi podpisanie kilku umów ten dochód wzrośnie. Wraz z konkubentem i córką M. zamieszkują w mieszkaniu będącym własnością jej córki M.. Mieszkanie było zakupione z pieniędzy partnera ojca M..

Po dokonaniu powyższych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy ocenił wiarygodność zebranego materiału dowodowego dając wiarę zeznaniom pozwanych i ich matki w całości i odmawiając częściowo wiarygodności zeznaniom powoda.

Dalej Sad Rejonowy rozważył, że podstawę żądań stanowi art. 138 krio. Sąd I instancji uznał, że po stronie powodowej nie nastąpiła zmiana stosunków przewidziana w art. 138 krio uzasadniająca obniżenie alimentów na córki w porównaniu do stanu ustalonego w poprzedniej sprawie (...). Jego możliwości zarobkowe wynoszą ponad 5000 zł miesięcznie. Taką też kwotę ustalił Sąd Rejonowy w sprawie(...). Sytuacja pozwanej - powódki wzajemnej P. K. wróciła do stanu studiów. Co prawda nastąpił rok przerwy w jej nauce po ukończeniu licencjatu spowodowany celem jaki chce ona osiągnąć tj. studia w B.. Jest ona na wolontariacie w (...), co jak zapewniła jej matka ma jej umożliwić bezpłatne studia w B.. Natomiast pogorszył się stan zdrowia P.. Podejrzewa się u niej zapalenie wsierdzia, co jest związane z jej wrodzoną wadą serca. Może dojść do konieczności wmontowania zastawki serca. Te okoliczności spowodowały wystąpienie po stronie P. z powództwem o podwyższenie alimentów. Rozstrzygając tę kwestię Sąd Rejonowy uznał za przedwczesne wystąpienie z powództwem wzajemnym, bowiem pozwana - powódka wzajemna będzie dopiero miała przeprowadzane szczegółowe badania po powrocie z (...) i wtedy dopiero będzie można ustalić na ile wzrosły jej potrzeby . Rozstrzygając tą kwestię należy mieć również na uwadze również fakt, że posiada ona własny majątek, który chociażby w części może pokryć jej usprawiedliwione potrzeby. Nie może również ujść uwadze sądu fakt, że powód różnicuje potrzeby córek co wynika chociażby z pozwu. W stosunku do A., z którą ma dobre stosunki wniósł o obniżenie alimentów o 300 zł miesięcznie, natomiast w stosunku do P., która nie chce z ojcem utrzymywać kontaktów wniósł o obniżenie alimentów o 600 zł miesięcznie. Takie różnicowanie potrzeb córek na pewno nie sprzyja ich dobru i poprawieniu relacji z ojcem czego wyrazem były zeznania pozwanej A. K. (1). Bezsprzecznie kwota alimentów łożona przez powoda nie pokrywa całości potrzeb pozwanych, a sytuacja matki nie pozwala obecnie na pokrycie pozostałych potrzeb córek. W takim wypadku wiadomym jest, że pozwane korzystają przy zaspokajaniu swych potrzeb z dochodów jakie im daje ich odrębny majątek w postaci czynszów za wynajem mieszkań.

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją powód – pozwany wzajemny M. K. (1) zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zgromadzonego w aktach sprawy materiału

dowodowego poprzez przyjęcie, że:

-

sytuacja majątkowa powoda nie uległa pogorszeniu,

-

pozwana P. K. została zobowiązana do zapłaty na rzecz powoda kwoty 24.505,00 zł,

-

matka powódek nie osiąga żadnych dochodów i tym samym nie musi partycypować w utrzymaniu córek,

-

pozwana P. K. wyjechała na wolontariat do (...), co miało jej zapewnić bezpłatne studia w B.,

-

dochody z majątku osobistego pozwanej A. K. (1) nie są wystarczające na pokrycie kosztów utrzymania tej pozwanej ponad kwotę 500,00 zł miesięcznie,

-

pozwana P. K. pracując na wolontariacie w (...) miała prawo do alimentów od powoda,

-

pozwany jest w stanie łożyć na utrzymanie dzieci alimenty w kwocie łącznej 1.700,00 zł pomimo, że z treści zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że jego sytuacja zdrowotna i majątkowa uległa pogorszeniu,

2) naruszenie art. 133 krio oraz art. 138 krio poprzez oddalenie powództwa, pomimo że pozwane posiadają własny majątek, z którego w całości lub w znacznym stopniu są w stanie zaspokoić potrzeby majątkowe, a ponadto pomimo że pozwana P. K. nie kontynuowała edukacji i wyjechała do pracy w (...)na wolontariat ma prawo do renty alimentacyjnej od powoda.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżanego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i obniżenie alimentów na rzecz pozwanej A. K. (1) do kwoty 500,00 zł miesięcznie, a w stosunku do P. K. uchylenie obowiązku alimentacyjnego począwszy od października 2013 roku, a od daty wniesienia pozwu do dnia 1 października 2013 roku obniżenie alimentów do kwoty 300,00 zł miesięcznie.

Ponadto wniósł o zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych za obie instancje, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji skarżący wywodził, że Powód stawiał się kilkukrotnie na rozprawach, a dwukrotnie na wezwanie Sądu. Po raz pierwszy wzywany przyjechał on na rozprawę, co wiązało się ze znacznymi kosztami dla powoda, ale nie został on wtedy przesłuchany. Wbrew przepisom procedury cywilnej Sąd I instancji przesłuchał w pierwszej

kolejności pozwane, pomimo że powinien najpierw przesłuchać powoda. Już wtedy wyraźnie

widoczna była uprzywilejowana pozycja strony pozwanej i korzystne nastawienie Sądu do pozwanych. Nie ulega wątpliwości, że Sąd dał temu wyraz w wyroku oddalającym powództwo także w stosunku do pozwanej P. K., która w dacie wyrokowania nie była ani uczennicą ani też studentką. Status ten utraciła ona niemalże rok przed wyrokowaniem Sądu. Natomiast pracowała ona na wolontariacie, na co powód nie wyrażał zgody i nie zgadzał się na finansowanie tego wyjazdu do pracy przez pozwaną. Powód nie został nawet poinformowany o tym wyjeździe pozwanej. Powoda nie stać bowiem na finansowanie zagranicznych wojaży pozwanej. Skoro pozwana nie uczyła się i miała tyle sił, aby pracować w ramach wolontariatu to tym bardziej była ona w stanie podjąć pracę zarobkową, co uszło uwadze Sądu. Jej stan zdrowia nie jest najwyraźniej tak zły, jak próbowała ona przedstawić to w procesie skoro pracowała ona w obcym kraju nie szczędząc sił. Sąd jedynie „na słowo" uwierzył, że pozwana dzięki temu wolontariatowi w (...) będzie mogła podjąć bezpłatne studia w B.. Tym bardziej zdumiewa przekonanie Sądu w tym zakresie i wiara w powyższe w sytuacji, w której matka pozwanej zeznając bezpośrednio przed wyrokowaniem wskazała, że pozwana jesienią 2014 roku podejmie studia magisterskie w (...) na kierunku (...). Powyższe nie zostało także poparte jakimikolwiek dokumentami przez stronę pozwaną. Pomimo tego Sąd dał wiarę wszelkim twierdzeniom pozwanych, chociaż już w toku procesu ujawnione zostało, że twierdzenia te nie są prawdzie. W tym miejscu należy zauważyć, że wyjazdu pozwanej na wolontariat do(...)nie można traktować jako takiego, który zapewniał jej status studentki.

Sąd ustalając zakres usprawiedliwionych potrzeb pozwanych poczynił liczne błędy. Nie przeanalizował w najmniejszym stopniu wydruków z rachunków bankowych pozwanych i przepływów środków finansowych przez te konta. Dlatego nie ma możliwości odniesienia się przez stronę skarżącą to tych ustaleń. Natomiast ustalenia w zakresie potrzeb pozwanych nie są oparte na materiale dowodowym, który można uznać za wiarygodny. Pozwane podobnie jak powód przesłuchane zostały jesienią 2013 roku. Pozwana P. K. nie zamieszkuje z matką od dłuższego czasu i dlatego określenie zakresu usprawiedliwionych potrzeb tej pozwanej nie jest możliwe z uwagi na brak aktualnych informacji na ten temat w aktach sprawy. Wszelkie ustalenia Sądu w tym zakresie są sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, którym w tego typu sprawach należy się kierować. Sąd ustalił, że pozwana P. K. ma 23 lata i nie studiuje już od roku. Odmiennie aniżeli było to w dacie orzekania o wysokości alimentów należnych jej od ojca w 2011 roku obecnie już pracuje i ponadto ma ona dochody z najmu. Sprzecznie z treścią materiału dowodowego Sąd ustalił, że pozwana P. K. jest dłużnikiem powoda na kwotę 24.505,00 zł. Pozwana ta bowiem do czasu, kiedy była właścicielem mieszkania przy ul. (...) w B. była zobowiązana umożliwić ojcu wyegzekwowanie takiej kwoty z tego mieszkania (umożliwić przeprowadzenie egzekucji). Jednakże z uwagi na darowanie tego mieszkania siostrze A. K. (1) wykonanie wyroku Sądu w (...) zniweczyła. Już w tym miejscu ustalenia Sądu są sprzeczne ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Zarówno P. K., jak i A. K. (1) uzyskują dochody z tytułu najmu lokali mieszkalnych, a także z tytułu stypendium. Ponadto posiadają one majątek w postaci nieruchomości oraz oszczędności na rachunku bankowym. Sąd ustalił, że miesięczny koszt utrzymania każdej z pozwanych, a tym samym ich usprawiedliwionych potrzeb wynosi ponad 2.000,00 zł. Jednocześnie nie przedstawiły one na tę okoliczność żadnych dowodów, poza własnymi twierdzeniami. Należy mieć na uwadze, że ani A. K. (1) ani też P. K. nie cierpią na żadną chorobę przewlekłą, a obie mają nieograniczony dostęp do bezpłatnej służby zdrowia. Sąd nie poczynił żadnych ustaleń na temat polis posagowych obu pozwanych i ewentualnych korzyści, jakie one im przynoszą pomimo że to właśnie z alimentów od powoda te polisy miały być finansowane.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oceniając zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego M. K. (1) dopuścił się także licznych błędów, czyniąc istotne ustalenia faktyczne w tej sprawie. Na stronie 2, 5 i 6 uzasadnienia wyroku Sąd wywodzi, że sytuacja powoda od 2011 roku nie uległa większym zmianom, poza koniecznością leczenia ręki. Sąd ustalił też, że powód jest z zawodu (...), ukończył studia (...). Jednakże powód zeznając podał, że licencji tej nie odebrał do dnia dzisiejszego. Sąd całkowicie pominął okoliczność, z jakich przyczyn powód odszedł z pracy w firmie (...). Sąd w szczegółowy sposób odniósł się do aktywności zawodowej powoda. Jednakże twierdzenie, że obecna sytuacja powoda nie jest znana z uwagi na okoliczność, iż nie stawiał się w Sądzie na rozprawach jest nadużyciem. Powód stawiał się bowiem na każde wezwanie Sądu. Jeżeli Sąd uważał, że zeznania powoda z dnia 18 października 2013 roku nie są aktualne i tym samym wystarczające dla ustalenia jego aktualnej sytuacji majątkowej to powinien był ponownie wezwać powoda na rozprawę poprzedzającą wydanie wyroku i ponownie uzupełniająco przesłuchać go na te okoliczności. Tak jednak Sąd I instancji nie uczynił. Dlatego też niedopuszczalne jest argumentowanie przez Sąd, że to niejako z winy powoda nie został on przesłuchany ponownie. W tym miejscu Sąd w nieprawidłowy sposób ocenił też zadłużenie kredytowe pozwanego. Kredyt bankowy powoda wynosi 340.000,00 zł, bowiem jest to równowartość kwoty (...). Ponadto ma on długi u kolegów na kwotę 75.000 zł. Na te okoliczności znajdują się dowody w aktach sprawy w sprawie o podwyższenie alimentów, z których dowód Sąd przeprowadził w przedmiotowej sprawie. Powód ma także kredyt na kwotę około 16.000,00 zł, gdzie rata kredytu wynosi 600,00 zł miesięcznie. Sąd pomija w ramach istotnych ustaleń w sprawie dlaczego, kiedy i w jakich okolicznościach rozpoczęły się kłopoty finansowe powoda. Sąd wskazuje, że powód jest współwłaścicielem dwóch działek w K., jednakże pomija całkowicie okoliczność, że wartość tych udziałów szacować należy na kwotę 10.000 zł, a pozostałą częścią udziałów dysponują właśnie pozwane i ich sytuację w zakresie majątku trwałego należy ocenić jako zdecydowanie lepszą i nieporównywalną niż powoda. Sąd nie zauważył, że powód żyje bardzo skromnie, nie ma nałogów i nie wydatkuje pieniędzy na zbytki czy też luksusowe wyjazdy, wczasy za granicą ani nawet w (...). Powód jest osobą schorowaną, po licznych przejściach życiowych. Matka pozwanych pracuje, ułożyła sobie życie z innym mężczyzną, który jest osobą dobrze sytuowaną i niewątpliwie jej sytuacja osobista i majątkowa jest zdecydowanie lepsza aniżeli powoda. Zatem bezsprzecznie sytuacja powoda jest zdecydowanie trudniejsza od sytuacji R. M. (1). Nie ma on partnerki, która zapewniałaby jemu stabilizację. Nie ma on także stałej pracy, a wykształcenie jego nie daje innych perspektyw powodowi w zakresie pracy zawodowej. Pani R. M. (1) ma także możliwość podjęcia innego zatrudnienia aniżeli w branży obrotu nieruchomościami, ponieważ najmłodsza z jej córek uczęszcza już do przedszkola, które jest zlokalizowane w dużej bliskości od miejsca jej zamieszkania w N.. Ponadto ma wsparcie psychiczne swojego obecnego partnera życiowego. Powód natomiast nie ma tak dobrej sytuacji osobistej jak jego była żona. Samotnie boryka się on bowiem z przeciwnościami dnia codziennego. Leczył się i nadal kontynuuje on leczenie psychiatryczne. Ma poważne problemy somatyczne. Nie radzi sobie samodzielnie z trudnościami dnia codziennego. Powód pracował i pracuje poza granicami kraju „ na czarno", a to oznacza, że nie miał on legalnego zatrudnienia. Powód mając wizę (...) może jednorazowo wjechać na terytorium (...)na okres nie przekraczający 6 miesięcy. Gdyby pozostał dłużej złamałby prawo i nie mógłby już więcej przyjechać do tego kraju. Powód nie ma pozwolenia na pracę w (...). Nie ma on zatem możliwości znalezienia pracy przez pozwanego w (...) na okres dłuższy aniżeli 6 miesięcy. Sąd nie uwzględnił w żaden sposób kosztów uzyskania tych dochodów oraz tego, że powód jak każdy człowiek musi się wyżywić i mieć pieniądze na odzież, środki higieny i czystości na dojazdy do pracy, nawet w sytuacji, gdy jego matka jako osoba najbliższa udostępnia jemu „dach nad głową". Sąd nie uwzględnił np. tego, że powód ażeby dotrzeć do pracy w (...)zmuszony jest ponieść znaczny wydatek na zakup biletu lotniczego. To także wpływa na wysokość dochodów, które powód jest w stanie uzyskać w czasie jednorazowego pobytu w tym kraju. Gdyby Sąd w prawidłowy sposób dokonał oceny tych okoliczności to ustalenia Sądu w zakresie zmiany możliwości zarobkowych po stronie powoda byłby inne od tych, które legły u podstaw zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy. Ponadto istotna zmiana stosunków nastąpiła po stronie pozwanej P. K., bowiem nie jest już ona studentką, a tego Sąd nie uwzględnił. Począwszy od 1 października 2013 roku obowiązek alimentacyjny powoda względem tej pozwanej powinien zostać uchylony.

W odpowiedzi na apelację wniesiono o jej oddalenie. W uzasadnieniu argumentowano, że od chwili ustalenia alimentów do momentu złożenia pozwu minęły jedynie 4 miesiące i nie zaszły w tym czasie istotne okoliczności z art. 138 krio przemawiające za zmianą wysokości alimentów. Powód nie przedstawił dowodów na pogorszenie swojej sytuacji materialnej i majątkowej. Jeżeli zaszły jakiejkolwiek zmiany to tylko w kierunku zwiększenia się potrzeb pozwanych w związku z podejmowanym kształceniem.

Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżyła zażaleniem na punkt 3 strona pozwana zarzucając mu błędne zniesienie wzajemne kosztów procesu. Skarżące wskazały, że A. K. (1) nie był powódką wzajemną, nie przegrała procesu o podwyższenie alimentów, a pozwany przegrał w I instancji żądanie obniżenia alimentów na jej rzecz w całości i dlatego koszty związane z rozpoznaniem jej żądania winny być przysądzone na jej rzecz. Odnośnie pozwanej P. K. wskazano, że powód domagał się obniżenia alimentów na jej rzecz o 600 zł, a ona – podwyższenia alimentów na swoją rzecz o 300 zł. Oba żądania oddalono, jednak z uwagi na różnice w ich wysokości wzajemne zniesienia kosztów wydaje się być skarżącym niezasadne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja powoda jest zasadna i prowadzić musiała do częściowego uchylenia wyroku w stosunku do roszczeń P. K., a także do częściowej jego zmiany wobec A. K. (1).

I. Zgodnie z brzmieniem art. 321 kpc Sąd nie może wyrokować, co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Nie można (…) wyrokować, co do rzeczy, która nie była przedmiotem żądania, czyli zasądzić coś innego niż strona żądała. Żądanie powództwa określa nie tylko jego przedmiot, lecz również jego podstawa faktyczna (M. K., Lex /El 2011, Glosa do uchwały SN z dnia 18 maja 2010 r., III CZP 134/09. Teza nr 2). Odnosząc powyższe rozważania do realiów niniejszej sprawy podkreślić należy, iż powództwo M. K. (1) zostało zmodyfikowane w piśmie z dnia 18.02.2014 (k. 234-235), gdzie powód – pozwany wzajemny domagał się uchylenia w całości z powodu jego nieistnienia obowiązku alimentacyjnego wobec córki P. K. począwszy od października 2013, czyli żądanie swe zza ten okres oparł na podstawie art. 189 kpc. Powyższe powód podtrzymał w czasie rozprawy w dniu 30.05.2014 (k. 246) i dalej w toku postępowania w treści apelacji (k. 308). Tymczasem Sąd I instancji orzekł wbrew żądaniu powoda o oddaleniu powództwa „o obniżenie alimentów”, co wynika wprost z treści punktu 1 wyroku oraz uzasadnienia tegoż wyroku nie rozpoznając w ogóle zmodyfikowanego żądania.

„Sąd Najwyższy przyjął, że oceny, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy, dokonuje się na podstawie analizy żądań pozwu i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś na podstawie ewentualnych wad postępowania wyjaśniającego. Niewyjaśnienie okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy nie jest równoznaczne z nierozpoznaniem istoty sprawy (zob. wyrok SN z dnia 22 kwietnia 1999 r., II UKN 589/98, OSNP 2000, nr 12, poz. 483). Nie można mówić o nierozpoznaniu istoty sprawy, gdy sąd nie orzekł w wyroku o części roszczeń” [Mariusz P. W., Komentarz aktualizowany do art. 386 Kodeksu postępowania cywilnego, Lex/el., 2014, teza 5]. Sąd I instancji dokonał ustaleń faktycznych i ich analizy wyłącznie pod kątem zastosowania art. 138 krio, a więc przepisu dotyczącego zmiany wysokości obowiązku alimentacyjnego, a nie pod kątem istnienia podstaw z art. 189 kpc co do dalszego istnienia tego obowiązku wobec P. K. od października 2013. Kierując się powyższą argumentacją zdaniem Sądu II instancji orzeczenie Sądu I instancji nie mogło się ostać, dlatego też Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 kpc uchylił zaskarżone rozstrzygnięcie w części dotyczącej żądań powoda wobec P. K. i żądania wzajemnego i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Oba powództwa pozostają bowiem w ścisłym związku podmiotowo – przedmiotowym i powinny być rozpoznane wspólnie. „W tym wypadku uchylenie wyroku ma charakter fakultatywny i sąd drugiej instancji może orzec merytorycznie w razie nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji. W doktrynie i orzecznictwie słusznie zwraca się uwagę na związane z taką sytuacją ryzyko pozbawienia stron jednej instancji merytorycznej (zob. wyrok SN z dnia 13 listopada 2002 r., I CKN 1149/00, LEX nr 75293)” [Mariusz P. W., Komentarz aktualizowany do art. 386 Kodeksu postępowania cywilnego, Lex/el., 2014, teza 5]. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji winien mieć na uwadze, że za okres od października 2013 żądanie powoda obejmuje uchylenie alimentów, a nie ich obniżenie i prowadzić postępowanie dowodowe we właściwym kierunku. Odnośnie uchylonego do ponownego rozpoznania powództwa wzajemnego Sąd I instancji winien też pamiętać o treści art. 384 kpc, który obowiązuje także przy ponownym rozpoznaniu sprawy, gdyż pozwana – powódka wzajemna P. K. nie wniosła apelacji od wyroku Sądu I instancji.

Uchylając wyrok w części Sąd Okręgowy pozostawił do rozpoznania Sądowi Rejonowemu orzeczenie o kosztach postępowania za obie instancje, co czyni bezprzedmiotowym rozpoznanie zażalenia na koszty w tym zakresie (art. 108 § 2 kpc).

II. W części dotyczącej żądania obniżenia alimentów na rzecz pozwanej A. K. (1) Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy dokonał ustaleń faktycznych, które uległy częściowej zmianie po wydaniu wyroku na skutek pojawienia się nowych okoliczności. W toku postępowania odwoławczego ustalono bowiem, że pozwana ta zbyła mieszkanie położone przy ul. (...) i w zamian nabyła połowę domu jednorodzinnego, który obecnie wystawiła na sprzedaż za 325.000 zł. Pozwana tam nie mieszka i nie czerpie z tego domu korzyści w postaci czynszów najmu. Powyższa okoliczność świadczy o tym, że majątek pozwanej ulega pomnożeniu, gdyż wchodzi w posiadanie coraz bardziej wartościowych nieruchomości. Zdaniem Sądu Okręgowego pozwana powinna i może z tej nieruchomości czerpać dochody w wysokości nie mniejszej niż poprzednio z najmu mieszkania, czyli ok. 1500 zł miesięcznie. Nadto nową okolicznością, która została ustalona w toku postępowania odwoławczego jest ustalenie, że pozwana wynajęła mieszkanie we W., gdzie studiuje, za które płaci 1350 zł, bez opat eksploatacyjnych (k. 328-330).

Nowe ustalenia faktyczne przemawiają za przyjęciem, że nastąpiła istotna zmiany stosunków z art. 138 krio przemawiającą za częściowym uwzględnieniem żądania powoda. Jak wynika z zebranych dowodów pozwana podjęła studia we W. od 01.10.2014 roku i otrzymała w darowiźnie od siostry mieszkanie na ul. (...) w B.. Dochód z najmu miał służyć zaspokojeniu kosztów jej utrzymania, co wynika bezpośrednio z zeznań matki pozwanej R. M. (1) z dnia 10.07.2014 (k. 284v). Pozwana dysponowała więc własnym dochodem w wysokości 1500 zł z najmu mieszkania przy ul. (...) oraz kwotą 300 zł z najmu mieszkania przy ul. (...), którego jest właścicielką w 1/3 części (lokal wynajmowany jest za 900 zł miesięcznie). Pozwana na studiach wynajmuje na swoje potrzeby lokal za 1350 zł na rzecz właścicieli i ponosi opłaty bieżące, których wysokości nie wykazano, a które w ocenie Sądu Odwoławczego wynoszą nie mniej niż 250 zł. Dochody własne z majątku pozwanej pozwalają jej w całości na zaspokojenie swoich potrzeb mieszkaniowych na studiach i częściowe utrzymanie w wysokości ok. 200 zł. Pozostałe niezaspokojone potrzeby pozwanej winni są zabezpieczyć jej rodzice proporcjonalnie do swoich możliwości majątkowych i zarobkowych. Sąd I instancji oszacował całkowity koszt utrzymania pozwanej podczas nauki w (...) na 2.000 zł miesięcznie bez jego wyliczenia. W ocenie Sądu Okręgowego w świetle zasad doświadczenia życiowego oraz powszechnej wiedzy o cenach produktów niezbędnych do życia codziennego obecnie pozwana ponosi koszty wyżywienia w wysokości ok. 400 zł, odzieży i obuwia w kwocie 150 zł, środków czystości i higieny w kwocie 100 zł, podręczników i pomocy naukowych 50 zł, rozrywki (telefon, czasopismo, książka, kino itp.) 100 zł, dojazdów ok. 100 zł, wypoczynku wakacyjnego 100 zł, leków sezonowych 30 zł, inne nieprzewidziane wydatki ok. 50 zł, tj. łącznie około 1100 zł. Powyższe pozwana winna zaspokoić w części z dochodów ze swego majątku, jak powyżej ustalono w wysokości ok. 200 zł, a więc niezaspokojona pozostaje kwota ok. 900 zł. Zasadna jest więc argumentacja powoda wskazująca na konieczność zmiany wysokości alimentów przy uwzględnieniu dochodów własnych z majątku pozwanej, gdyż wpływa on istotnie na wysokość niezaspokojonych potrzeb pozwanej. Kierując się powyższym Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że powód winien partycypować w utrzymaniu pozwanej kwotą 650 zł miesięcznie, zaś jej matka kwotą 250 zł miesięcznie. Spełnia ona bowiem swój obowiązek alimentacyjny także poprzez osobiste starania o utrzymanie i wychowanie pozwanej (art. 135 § 2 krio) i zaspokaja inne nieprzewidziane powyżej, nagłe potrzeby pozwanej. Nadto R. M. (1) posiada obowiązek alimentacyjny wobec 3 córek, w tym małoletniej M., stąd jej udział w kosztach utrzymania pozwanej może być ustalony adekwatnie do jej możliwości zarobkowych, a nie w takim samym stopniu jak powoda. Zdaniem Sądu Okręgowego tak ustalona wysokość alimentów leży także w możliwościach majątkowych i zarobkowych powoda, które jak zasadnie ustalił Sąd I instancji – nie uległy zasadniczej zmianie. Powód akcentuje w apelacji wysokość swoich własnych kosztów utrzymania, czy też zobowiązania, pomijając fakt, że może i powinien czerpać dochody ze swego majątku w postaci najmu nieruchomości w (...), z których nie korzysta z uwagi na pobyt poza granicami kraju. Nadto argumentacja powoda, w której podkreśla ciągle współdziałanie pozwanych z ich matką celem uniemożliwienia mu uzyskania spłaty należnej od R. M. kwoty 24.505 zł wskazuje, że podstawą jego żądania w znacznej części były nie przesłanki merytoryczne, ale chęć swoistego odwetu. Powód nie wykazał, aby od chwili ustalenia alimentów (nadmienić należy, że wyrok ustalający alimenty na rzecz A. K. (1) z dnia 16.06.2011 uprawomocnił się dnia 07.12.2011) jego sytuacja majątkowa i zarobkowa uległa istotnym zmianom do dnia wniesienia powództwa, czyli do 28.03.2012, powołuje się na istnienie kredytów i zobowiązań, które istniały już w dacie poprzedniego orzekania. Wskazał jedynie na potrzebę zaciągnięcia 16.000 zł pożyczki na spłatę alimentów i 4500 zł na spłatę karty kredytowej oraz na potrzebę leczenia ręki po powrocie do (...) z (...), gdzie wyjechał w sierpniu 2011 na 6 miesięcy a pracował wówczas 4 miesiące (k.1). W ocenie Sądu Okręgowego powoływanie się na potrzebę spłaty zobowiązań wynikających z wyroku ustalającego alimenty jako argument za ich obniżeniem stanowi nadużycie prawa po stronie powoda. Z powyższych przyczyn Sąd doszedł do przekonania, że powód nie wykazał istotnej zmiany stosunków po jego stronie i dlatego uwzględnił jego żądanie w części wynikającej ze zmiany sytuacji faktycznej po stronie A. K. (1), która to zmiana nastąpiła od momentu podjęcia studiów i uzyskania majątku w postaci mieszkania na ul. (...) w B., czyli od 1.10.2014 (art. 386 § 1 kpc), a w pozostałym zakresie apelację oddalił jako bezzasadną (art. 385 kpc).

Koszty procesu w części dotyczącej A. K. (1) za II instancję zniesiono wzajemnie na zasadzie art. 100 kpc, gdyż przedmiotem zaskarżenia było obniżenie alimentów na jej rzecz o 300 zł miesięcznie, a powód wygrał apelację w 50% i w tej samej części ją przegrał.

Zmieniając zaskarżony wyrok Sąd Okręgowy zmodyfikował również rozstrzygniecie o kosztach procesu za I instancję w części dotyczącej powództwa wytoczonego przeciwko A. K. (1), które było zaskarżone zażaleniem pozwanej. Przedmiotem procesu było obniżenie alimentów o 300 zł miesięcznie, a wskutek wydania orzeczenia przez Sąd II instancji powód wygrał proces w 50% i w tej samej części go przegrał. Wartość przedmiotu sporu wyniosła zatem 3600 zł, co uzasadnia przyznanie wynagrodzenia w kwocie 600 zł gdyby pozwana wygrała proces w całości (§ 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu). Z uwagi na wynik procesu i zgodnie z art. 100 kpc Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone orzeczenie i zasądził od powoda na rzecz pozwanej 300 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za I instancję (art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc). W pozostałym zakresie zażalenie podlegało oddaleniu jako bezzasadne, gdyż orzeczenie o kosztach musi uwzględniać wynik postępowania, a pozwana nie wygrała procesu w całości.